Xuất khẩu gạo khó nhiều bề

Sức cầu của thị trường xuất khẩu cũng như giá bán tốt hơn hẳn năm ngoái. Tuy nhiên, số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, 7 tháng đầu năm 2021, Việt Nam xuất khẩu được gần 3,5 triệu tấn gạo, trị giá 1,88 tỷ USD, giảm 12,69% về sản lượng và giảm 3,1% về giá trị. Đứt gãy chuỗi cung ứng chính là lý do khiến sản lượng và giá trị xuất khẩu gạo sụt giảm so với cùng kỳ.

Theo Bộ Công Thương, hiện nhiều thương nhân e ngại việc ký kết hợp đồng xuất khẩu gạo mới do tình trạng ách tắc trong lưu thông và giao nhận tại các cảng biển.

Bên cạnh đó, giá cước vận tải vẫn trong xu hướng tăng khiến các doanh nghiệp xuất khẩu gạo và đối tác xuất khẩu gặp rủi ro gia tăng chi phí.

Tình trạng này nếu tiếp diễn chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến kim ngạch xuất khẩu chung của ngành và nguy cơ mất thị trường xuất khẩu, nhất là các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc, Malaysia vào tay các đối thủ cạnh tranh như Thái Lan, Ấn Độ.

Trong khi đó, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) dự kiến, cả năm 2021, Việt Nam sẽ xuất khẩu khoảng 6,0 - 6,2 triệu tấn gạo các loại, trị giá đạt khoảng 3,325 tỷ USD.

Dù có những dự báo tăng trưởng khá tốt về giá trị xuất khẩu, nhưng việc đứt gãy chuỗi cung ứng, chi phí logistics tăng vọt đang là thách thức lớn của các nhà xuất khẩu gạo trong việc giải bài toán hiệu quả hoạt động. Được biết, chi phí thuê một container đi Mỹ, châu Âu lên tới 15.000 USD, cao hơn cả giá trị gạo trong đó.

Để tháo gỡ khó khăn cho hoạt động xuất khẩu gạo, mới đây, Bộ Công Thương đã đề xuất gói giải pháp toàn diện. Bộ cho rằng, việc khơi thông dòng chảy chuyên chở sẽ góp phần đáng kể giúp các thương nhân xuất khẩu gạo duy trì được chuỗi cung ứng lúa gạo hàng hóa từ đồng ruộng ra đến cảng xuất khẩu.

Bộ Công Thương cũng đề nghị các doanh nghiệp kinh doanh ngành logistic phải công khai, minh bạch về giá cước vận chuyển container cũng như có sự điều chỉnh giá cước vận chuyển về mức hợp lý để tạo điều kiện cho hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp được thuận lợi hơn trong bối cảnh dịch Covid-19 như hiện nay.

Trong tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, khu vực phía Nam và Đồng bằng sông Cửu Long thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 gây khó khăn cho nhiều doanh nghiệp đóng hàng và mua gạo tại các kho thương mại; các doanh nghiệp chuyển qua hình thức đóng tàu rời cũng chịu ảnh hưởng nặng nề do thiếu nguồn nhân lực đóng xếp hàng hóa.

Tại cuộc họp trực tuyến giữa 4 tỉnh: Đồng Tháp, Kiên Giang, An Giang và thành phố Cần Thơ với Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) bàn giải pháp kết nối tiêu thụ lúa, nếp giữa thời điểm dịch Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, các đơn vị này nêu nhiều khó khăn trong việc thu mua, chế biến, xuất khẩu gạo.

Theo lãnh đạo các tỉnh này, doanh nghiệp lúa gạo đang gặp khó trong việc đưa gạo ra cảng để xuất khẩu, lượng lúa gạo còn tồn kho nhiều và mong muốn có chính sách hỗ trợ vốn để tăng lượng thu mua; tạo thuận lợi trong việc di chuyển giữa các địa phương.

Tại cuộc họp, bà Bùi Thị Thanh Tâm - Chủ tịch Hội đồng thành viên Vinafood 1 cho biết, hiện nay chuỗi cung ứng logistics lúa gạo đang bị đứt gãy do ảnh hưởng của dịch Covid-19; lúa bị ách tắc từ đồng ruộng cho đến nhà máy, cảng xuất khẩu.

Chủ tịch Bùi Thị Thanh Tâm khẳng định, Vinafood 1 sẵn sàng thu mua lúa cho nông dân, hiện Vinafood 1 đang có đơn hàng 100.000 tấn gạo cần phải mua ngay để giao cho phía đối tác, nhưng “lực bất tòng tâm” vì chuỗi cung ứng logistics bị đứt gãy. Chưa kể các nhà máy ở An Giang và Đồng Tháp phải tạm dừng hoạt động do ảnh hưởng của dịch bệnh.

Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của Covid-19, doanh nghiệp không thuê được tàu, hoặc container để xuất hàng cho đối tác, dẫn đến hàng hóa ùn ứ ở cảng và kho rất lớn. Tính đến thời điểm hiện tại, Tổng công ty Lương thực miền Bắc còn tồn hơn 118.000 tấn gạo trong các kho, trữ lượng hàng tồn từ 70% đến 86% tổng diện tích kho của các công ty trực thuộc.

Để tháo gỡ khó khăn, các tỉnh sẽ thành lập Tổ công tác phản ứng nhanh, thiết lập “đường dây nóng” để tiếp nhận, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp thu mua, vận chuyển lúa giữa các tỉnh. Đồng thời, kiến nghị Trung ương có giải pháp hỗ trợ gói tài chính cho doanh nghiệp thu mua nông sản và mua tạm trữ lúa gạo.

Cùng với đó, các đơn vị tỉnh An Giang và TP. Cần Thơ sẽ làm việc với các cảng Mỹ Thới, cảng Thốt Nốt để có giải pháp nâng cao công suất đóng container, bốc dỡ hàng nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Trước tình hình đó, để giúp các doanh nghiệp xuất khẩu gạo duy trì được chuỗi cung ứng lúa gạo trong nước và quốc tế, Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn đã đưa ra giải pháp mở lại các băng chuyền phục vụ đóng gạo, tăng năng lực cho container xuất khẩu gạo, đảm bảo hàng hóa thông suốt qua cảng đồng thời duy trì phòng chống dịch.

Công ty CP Đại lý Giao nhận Vận tải Xếp dỡ Tân Cảng thực hiện tiếp nhận lại dịch vụ đóng hàng gạo tại bến 125 thuộc khu vực cảng Tân cảng – Cát Lái, với quy mô 2 băng chuyền kép, năng suất 70 container/ngày.

Đồng thời, đơn vị triển khai dịch vụ đảm bảo thực hiện “3 tại chỗ”, xét nghiệm cho công nhân thường xuyên để thực hiện dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp đóng hàng xuất khẩu ngay tại bến cảng.

Ngoài việc đóng gạo xuất khẩu trực tiếp tại cảng Cát Lái, Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn còn phát triển các cơ sở khác trong hệ thống đáp ứng được phương án “3 tại chỗ” và hoạt động đóng container, cùng những nỗ lực về chính sách hỗ trợ tốt cho công nhân đóng hàng gạo, như: ICD Tân Cảng - Nhơn Trạch, cảng Tân cảng - Hiệp Phước, với công suất 20 – 25 cont/ngày/cơ sở và Tân cảng - Cái Cui tại khu vực ĐBSCL, với công suất đóng từ 13 – 15 cont/ngày.

Theo lãnh đạo Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn, việc triển khai lại dịch vụ đóng hàng gạo trong bối cảnh dịch bệnh vẫn còn diễn biến hết sức phức tạp như hiện nay, thể hiện nỗ lực rất lớn của Công ty CP Đại lý Giao nhận Vận tải Xếp dỡ Tân Cảng nói riêng cũng như các cơ sở trong toàn hệ thống Tân cảng Sài Gòn nói chung trong việc đảm bảo chất lượng dịch vụ và đáp ứng kịp thời nhu cầu của doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Việc giải phóng lượng hàng xuất gạo cho các doanh nghiệp trong thời điểm khó khăn hiện nay giúp giảm áp lực đầu ra cho mặt hàng nông sản xuất khẩu, đảm bảo thông suốt chuỗi cung ứng hàng thiết yếu trong nước và quốc tế.

Ngân hàng mạnh tay cho vay lúa gạo

Lúa gạo là ngành sản xuất chính trong lĩnh vực nông nghiệp của Việt Nam nói chung, Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, do vậy, ngành ngân hàng luôn quan tâm đầu tư tín dụng đối với lĩnh vực này, theo đó tốc độ tăng trưởng dư nợ 5 giai đoạn 2016 - 2020 ngành lúa gạo luôn cao hơn tốc độ tăng trưởng tín dụng lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn (bình quân/năm lúa gạo tăng 24%, nông nghiệp, nông thôn tăng 18,16%).

Qua đó, các vướng mắc lớn trong ngành lúa gạo hiện nay không liên quan nhiều đến tín dụng, lãi suất do Chính phủ đã có rất nhiều cơ chế tín dụng ưu đãi với ngành lúa gạo, lãi suất cho vay lĩnh vực này cũng đang ở mức hấp dẫn (trần lãi vay là 4,5%/năm).

Theo dữ liệu của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đến cuối tháng 7/2021, dư nợ ngành lúa gạo đạt 144.657 tỷ đồng, tăng 11,33% so với cuối năm 2020. Trong đó, dư nợ trồng, sản xuất lúa đạt 34.819 tỷ, chiếm 24,07%; Dư nợ phục vụ thu mua, tiêu thụ lúa gạo đạt 97.402 tỷ đồng, chiếm 67,33%, tăng 15,77% so với 2020; Dư nợ chế biến, bảo quản lúa gạo đạt 12.435 tỷ đồng, chiếm 8,6%. Riêng dư nợ cho vay ngành lúa gạo tại Đồng bằng sông Cửu Long chiếm hơn 51% tổng dư nợ tín dụng lúa gạo cả nước và tăng 15,45% so với cuối năm 2020.

Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, từ đầu năm 2021 tới nay, các tổ chức tín tại ĐBSCL đã cấp hạn mức tín dụng khoảng 56.000 tỷ đồng cho các doanh nghiệp, thương nhân thu mua, tạm trữ lúa gạo, đã giải ngân với tổng doanh số lũy kế 93.000 tỷ đồng để thu mua gần 7,3 triệu tấn gạo. Dư nợ thu mua, tiêu thụ đến cuối tháng 8/2021 ước đạt 51.500 tỷ đồng, tăng 22% so với năm 2020, chiếm 92% hạn mức được cấp.  

Mặc dù vậy, nhiều khả năng, do chuỗi cung ứng lúa gạo bị đứt gãy, dòng vốn xoay vòng của doanh nghiệp chậm lại nên thời gian tới, có thể nhu cầu vay vốn để thu mua, tạm trữ lúa gạo của doanh nghiệp sẽ tăng lên.

Ông Đào Minh Tú - Phó thống đốc thường trực Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo, các ngân hàng phải tập trung nguồn vốn để đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn của thương nhân kinh doanh, đầu tư, chế biến thóc, gạo, người sản xuất lúa với thời hạn và lãi suất hợp lý. Đồng thời, mở rộng, tăng hạn mức tín dụng cho các doanh nghiệp để đảm bảo đủ nguồn vốn thu mua, tạm trữ thóc, gạo cho người nông dân trong vụ Hè - Thu, tới đây   là vụ Thu - Đông nhằm góp phần ổn định giá thóc gạo, đảm bảo lợi nhuận cho người trồng lúa.

Phó thống đốc cũng yêu cầu các ngân hàng tiết giảm mọi chi phí hoạt động không cần thiết để dành nguồn lực giảm lãi suất vay; thực hiện cam kết đồng thuận giảm lãi suất cho vay lên tới 1%/năm trong các tháng cuối năm như kế hoạch đã đăng ký với Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam. Bên cạnh đó, Phó thống đốc đề nghị các ngân hàng linh hoạt áp dụng các hình thức bảo đảm tiền vay, xem xét cho vay không có tài sản bảo đảm trên cơ sở quản lý dòng tiền, cải tiến quy trình cho vay…  

Tại Hội nghị trực tuyến, đại diện nhiều ngân hàng cho hay sẽ nỗ lực đáp ứng nhu cầu vay vốn của doanh nghiệp, người dân trong ngành lúa gạo. Tuy vậy, nhiều ngân hàng cũng mong muốn Ngân hàng Nhà nước sớm sửa đổi Thông tư 03 về cơ cấu nợ, đồng thời nới thêm room tín dụng để các ngân hàng có điều kiện hỗ trợ tốt hơn cho doanh nghiệp và người dân sản suất lúa gạo.

Với vai trò quan trọng của ngành lúa gạo đóng góp phát triển kinh tế - xã hội, trong thời gian tới ngành ngân hàng sẽ triển khai các giải pháp: Tiếp tục tập trung nguồn vốn để đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn của thương nhân kinh doanh, đầu tư, chế biến thóc, gạo, người sản xuất lúa với thời hạn và lãi suất hợp lý theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP ngày 15/8/2018 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo, Nghị định 55/2018/NĐ-CP ngày 15/6/2015, Nghị định 116/2018/NĐ-CP ngày 07/9/2018 của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn.

Mở rộng, tăng hạn mức tín dụng cho các doanh nghiệp để đảm bảo đủ nguồn vốn thu mua, tạm trữ thóc, gạo cho người nông dân trong vụ Hè Thu, tới đây là vụ Thu Đông nhằm góp phần ổn định giá thóc gạo, đảm bảo lợi nhuận cho người trồng lúa. Tổ chức triển khai chỉ đạo của NHNN tại Công văn 5747/NHNN-TD ngày 10/8/2021, đảm bảo hiệu quả, thiết thực.

Thực hiện nghiêm túc quy định về trần lãi suất cho vay ngắn hạn bằng VND đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, trong đó có ngành lúa gạo; tiết giảm mọi chi phí hoạt động không cần thiết để dành nguồn lực giảm lãi suất vay; thực hiện cam kết đồng thuận giảm lãi suất cho vay lên tới 1%/năm trong các tháng cuối năm như kế hoạch đã đăng ký với Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam theo chỉ đạo của NHNN tại Công văn 5901 và 5902/NHNN-TD ngày 16/8/2021, riêng ngành lúa gạo xem xét giảm thêm 0,5% cho các khoản vay mới để tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp, thương nhân thu mua tạm trữ thóc, gạo.

Linh hoạt áp dụng các hình thức bảo đảm tiền vay, xem xét cho vay không có tài sản bảo đảm trên cơ sở quản lý dòng tiền. Tiếp tục cải tiến quy trình, thủ tục cho vay, rút ngắn thời gian xét duyệt cho vay, đa dạng hóa các loại sản phẩm tín dụng để tạo thuận lợi cho khách hàng trong tiếp cận vốn tín dụng; Chủ động tiếp cận các doanh nghiệp, thương nhân lúa gạo và thỏa thuận các nội dung liên quan theo nguyên tắc tín dụng thương mại, phù hợp quy định pháp luật về cấp tín dụng.