Việt Nam hiện có hơn 7 triệu người khuyết tật, chiếm khoảng 7,06% dân số từ 2 tuổi trở lên và con số này phản ánh một thực tế rằng họ là một phần không thể thiếu trong bức tranh xã hội. Các số liệu từ Tổng cục Thống kê cũng cho thấy rằng Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ người khuyết tật khá cao ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, với 58% người khuyết tật là nữ, 28,3% là trẻ em, và gần 29% mắc khuyết tật nặng hoặc đặc biệt nặng. Các dạng khuyết tật phổ biến bao gồm vận động (35,46%), thị giác (15,70%), thần kinh (13,93%), và đa tật (20,22%), với nguyên nhân chủ yếu từ bẩm sinh (34,15%), bệnh tật (35,75%), và tai nạn chiến tranh (19,07%). Trong gần 4 triệu người khuyết tật trong độ tuổi lao động, việc tạo điều kiện để họ hòa nhập là một nhiệm vụ cấp thiết nhưng đầy thách thức. Dù khoảng 58,18% người khuyết tật có việc làm, vẫn còn 30,43% chưa tìm được công việc ổn định, đặc biệt ở các khu vực như Đồng bằng sông Hồng (41,86%) và Đông Nam Bộ (35,77%). Hòa nhập xã hội cũng gặp khó khăn khi chỉ 34,4% người khuyết tật tham gia các tổ chức xã hội, 21% vướng rào cản khi làm thủ tục hành chính, và chỉ 1/3 đánh giá phương tiện công cộng dễ sử dụng. Dịch vụ phục hồi chức năng chỉ tiếp cận được 2,3% người khuyết tật, cho thấy khoảng cách lớn trong việc hỗ trợ họ sống tự lập và bình đẳng.

Những rào cản này không chỉ đến từ hạ tầng mà còn từ tâm lý. Nhiều công trình công cộng, phương tiện giao thông chưa thân thiện với người khuyết tật, với các lối đi riêng, thang máy, hay xe buýt phù hợp còn đang rất hạn chế. Một số người khuyết tật mang tâm lý tự ti, trong khi xã hội đôi khi vẫn giữ định kiến rằng họ không thể thực hiện các công việc đòi hỏi kỹ năng, như lái xe hay làm việc trong môi trường cạnh tranh. Thị trường lao động khắc nghiệt cũng khiến người khuyết tật khó tìm được cơ hội phù hợp, dù đã được đào tạo nghề. Dịch vụ y tế, đặc biệt là phục hồi chức năng, còn hạn chế, nhất là ở vùng nông thôn, khiến nhiều người không thể cải thiện sức khỏe để hòa nhập tốt hơn.

Trước thực trạng đó, Đảng và Nhà nước đã thể hiện cam kết mạnh mẽ thông qua các chính sách toàn diện. Luật Người Khuyết tật năm 2010 là nền tảng pháp lý đảm bảo quyền bình đẳng trong giáo dục, y tế, việc làm, và dịch vụ công. Việt Nam phê chuẩn Công ước Liên Hợp Quốc về Quyền của Người Khuyết tật (CRPD) năm 2014 và Công ước 159 của ILO về việc làm cho người khuyết tật năm 2019. Năm 2023, Nhà nước chi 31,3 tỷ đồng theo Nghị định 20/2021/NĐ-CP, 489 tỷ đồng hỗ trợ giáo dục, cùng hàng nghìn tỷ đồng cho trợ cấp xã hội, bảo hiểm y tế, và đào tạo nghề. Hơn 19.550 người khuyết tật được học nghề đến năm 2020, 1.738 người được vay vốn ưu đãi để tạo việc làm, và các ưu đãi trong giao thông, thể thao, văn hóa giúp họ tự tin hơn. Tuy nhiên, để chính sách thực sự chạm đến cuộc sống, cần những sáng kiến đột phá từ các tổ chức và doanh nghiệp.

Thử nghiệm thiết bị đào tạo lái xe cho người khuyết tật tại Trung tâm Đông Đô

Trong dòng chảy ấy, Trung tâm Đào tạo và Sát hạch Lái xe Đông Đô nổi lên như một ngôi sao sáng, tiên phong đề xuất chương trình đào tạo lái xe ô tô số tự động cho người khuyết tật – sáng kiến đầu tiên tại Việt Nam. Đề xuất này đã được hiện thực hóa thành quy định chính thức, cho phép người khuyết tật đáp ứng điều kiện sức khỏe được cấp giấy phép lái xe hạng B1 số tự động, theo Khoản 2, Điều 60 Luật Giao thông Đường Bộ. Thành công của Đông Đô không đến dễ dàng. Để triển khai chương trình, trung tâm phải đầu tư lớn vào trang bị xe riêng hoặc hoán cải các chức năng kỹ thuật, như vô-lăng hỗ trợ, ghế ngồi linh hoạt, và thiết bị phụ trợ, sau đó đưa xe đi đăng kiểm để đảm bảo an toàn. Họ còn tuyển chọn và đào tạo đội ngũ giáo viên chuyên biệt, có kỹ năng và sự kiên nhẫn để hướng dẫn người khuyết tật, những người có nhu cầu học tập đặc thù. Thách thức càng lớn khi số lượng người khuyết tật học lái ô tô rất ít, khiến nhiều cơ sở khác ngần ngại tiếp nhận học viên khuyết tật do chi phí cao và lợi ích kinh tế chưa rõ ràng. Vậy mà Đông Đô vẫn kiên trì, biến khó khăn thành cơ hội để thay đổi cuộc sống.

Tập thể cán bộ, nhân viên Trung tâm dạy nghề và sát hạch lái xe Đông Đô.

Sự tận tâm của Đông Đô thể hiện qua từng chi tiết. Họ phối hợp với chuyên gia pháp lý, y tế, và kỹ thuật để thiết kế chương trình đào tạo phù hợp với từng loại khuyết tật. Các khóa học linh hoạt, chú trọng nhu cầu cá nhân, với giáo viên tận tình hướng dẫn học viên vượt qua rào cản tâm lý và kỹ thuật. Nhờ đó, nhiều người khuyết tật đã tự tin cầm lái, mở ra cơ hội việc làm mới như lái xe công nghệ, vận chuyển hàng hóa, hay khởi nghiệp trong lĩnh vực vận tải. Một học viên từng chia sẻ: “Tôi chưa bao giờ nghĩ mình có thể lái xe, nhưng Đông Đô đã cho tôi niềm tin rằng tôi làm được.” Những câu chuyện như thế không chỉ thay đổi cuộc đời cá nhân mà còn lan tỏa tinh thần “tàn nhưng không phế” đến cộng đồng.

Hành động của Đông Đô vượt xa ý nghĩa thực tiễn. Trung tâm tích cực tuyên truyền về quyền lợi của người khuyết tật qua hội thảo, mạng xã hội, và hợp tác với các tổ chức phi chính phủ, góp phần xóa bỏ định kiến rằng người khuyết tật không thể lái xe. Họ trở thành hình mẫu cho các trung tâm đào tạo khác, khuyến khích mở rộng chương trình hỗ trợ người khuyết tật. Thành công của Đông Đô được cộng đồng và cơ quan chức năng ghi nhận qua các lời khen thưởng, minh chứng cho tinh thần trách nhiệm xã hội và khả năng tạo ra thay đổi sâu sắc. Nhờ Đông Đô, hàng trăm người khuyết tật không chỉ hòa nhập trong giao thông mà còn tự tin bước vào các lĩnh vực khác, từ công việc đến đời sống xã hội, khẳng định giá trị của mình.

Để hành trình hòa nhập của người khuyết tật tiến xa hơn, Việt Nam cần đầu tư mạnh vào hạ tầng thân thiện, mở rộng đào tạo nghề, và khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng người khuyết tật. Các sáng kiến như của Đông Đô nên được nhân rộng, không chỉ trong lái xe mà còn ở các lĩnh vực như công nghệ, thủ công, hay dịch vụ. Nhà nước có thể hỗ trợ các cơ sở như Đông Đô bằng cách chia sẻ chi phí hoán cải xe hoặc ưu đãi thuế, từ đó khuyến khích thêm nhiều đơn vị tham gia. Nâng cao nhận thức xã hội, xóa bỏ kỳ thị, và tạo điều kiện bình đẳng sẽ giúp người khuyết tật phát huy tối đa tiềm năng. Các tổ chức xã hội cần kết nối, giúp người khuyết tật tiếp cận thông tin và dịch vụ dễ dàng hơn. Quan trọng nhất, người khuyết tật cần được khuyến khích vượt qua tự ti, tin vào khả năng của mình, và chủ động hòa nhập.

Hòa nhập cộng đồng cho người khuyết tật là một chặng đường dài, nhưng với những ngọn lửa như Trung tâm Đông Đô, tương lai đang trở nên sáng rõ. Bằng cách tiên phong mở lối, đầu tư vào xe chuyên dụng, đào tạo giáo viên chuyên biệt, và kiên trì trước chi phí lớn cùng số lượng học viên ít, Đông Đô đã chứng minh rằng mọi rào cản đều có thể bị phá vỡ. Họ không chỉ mang đến cơ hội lái xe mà còn thắp lên hy vọng về một cuộc sống tự lập, bình đẳng. Cùng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, và nỗ lực của cộng đồng, những câu chuyện từ Đông Đô sẽ tiếp tục viết nên một Việt Nam hòa nhập, nơi mọi người đều có cơ hội tỏa sáng, bất kể hoàn cảnh