Một vụ tranh chấp đất đai, có giá trị tài sản không lớn, và cũng không có nhiều tình tiết phức tạp, nhân chứng, vật chứng rất rõ ràng, song trải qua tới 5 phiên tòa dân sự xét xử mà vẫn chưa tới hồi kết… Vậy đâu là nguyên nhân..? 

Ông Bùi Xuân Khương (nguyên Chủ tịch UBND xã Sơn Hà) đọc lại bản tường trình cho PV hoanhap.vn biết, ông khẳng định trước Toà án mảnh đất của mẹ liệt sĩ sở hữu là hợp pháp.

Diễn tiến vụ án:

Tại đơn khởi kiện ngày 20/7/2008 và lời khai trong quá trình tố tụng nguyên đơn là anh Vũ Hải Châu trình bày: “Từ năm 1998 trở về trước gia đình anh, chị có hộ khẩu và sinh sống tại xã Sơn Hà, huyện Nho Quan (gồm 07 nhân khẩu, 02 vợ chồng và 05 người con). Năm 1996 anh chị có đơn xin đất và đã được UBND xã Sơn Hà xét và cấp đất ở tại thôn Quỳnh Phong, xã Sơn Hà. Năm 2001, anh, chị được UBND huyện Nho Quan cấp GCNQSDĐ, diện tích 375m2 (trong đó có 360m2 đất ở lâu dài và 15m2 đất vườn). Năm 1998, gia đình anh chị chuyển vào sinh sống tại tỉnh Đắc Nông, phần đất này gia đình anh chị để trống (có lúc khai là cho người khác mượn canh tác), năm 2007 bà Bóng (hộ giáp ranh) xây nhà trên đất của anh chị thì anh chị không được biết (do sinh sống ở Đắc Nông). Anh chị yêu cầu bà Bóng trả lại đất nêu trên, đối với phần đất bà Bóng đã xây nhà kiên cố (ngang 2,5m dài 46m = 115m2) thì anh chị yêu cầu bà Bóng thanh toán bằng giá trị theo giá trị thị trường”. (Trích Quyết định giám đốc thẩm số 14/2013/DS-GĐT ngày 28/01/2013)

Bị đơn là bà Hoàng Thị Bóng trình bày: “Bà là mẹ liệt sỹ, trước năm 1996 bà sống cùng vợ chồng con gái ở nơi khác. Năm 1996 bà có làm đơn gửi UBND xã xin 02 sào đất (01 sào đất ở và 01 sào đất vườn) và đã được UBND xã đồng ý (Chủ tích UBND xã Bùi Xuân Khương ký chấp thuận vào đơn xin đất của bà). Năm 1996 UBND xã đã giao đất cho bà và bà đã làm nhà trên một phần đất nêu trên. Năm 2001, bà được cấp GCNQSDĐ diện tích 368m2, bà đã khiếu nại đến UBND xã về việc bà được cấp GCNQSDĐ với diện tích ít hơn diện tích mà xã chấp nhận giao cho bà (02 sào = 720m2). UBND xã đã nhận đơn của bà nên bà nghĩ như vậy là đã giải quyết xong, nên tháng 02/2007 bà đã xây nhà, công trình phụ và tường bao toàn bộ khu đất (720m2) mà sau này bà mới biết anh Châu đã được cấp GCNQSDĐ 375m2. Bà không chấp nhận yêu cầu của anh Châu”. (Trích Quyết định giám đốc thẩm số 14/2013/DS-GĐT ngày 28/01/2013).

Tại bản án dân sự sơ thẩm số 06/2008/DSST ngày 23/12/2008, TAND huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình quyết định:

Chấp nhận yêu cầu của anh Châu, bà Lý. Buộc bà Bóng trả cho vợ chồng anh Châu 260m2 đất (thửa 290, tờ bản đồ 01 mang tên anh Châu)..

Ngày 31/12/2008 bà Bóng kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm vì cho rằng năm 1996 UBND xã quy hoạch chia đất cho các hộ gia đình chính sách (04 hộ), không có hộ anh Châu, việc anh Châu chen vào được cấp đất tại khu vực đồi gà này là do anh Nguyễn Xuân Tích (cán bộ địa chính và là em rể của anh Châu) chen vào.

Tại bản án dân sự phúc thẩm số 04/2009/DSPT ngày 17/3/2009 TAND tỉnh Ninh Bình đã quyết định: “Bác yêu cầu kháng cáo của cụ Hoàng Thị Bóng. Giữ nguyên bản án sơ thẩm số 06/2008/DSST ngày 23/12/2008 của TAND huyện Nho Quan.

Ngày 15/5/2010, bà Bóng có đơn khiếu nại.

Ngày 12/3/2012, Chánh án TAND tối cao đã ra quyết định kháng nghị số 79/2012/KN-DS kháng nghị bản án phúc thẩm số 04/2009/DSPT ngày 17/3/2009 TAND tỉnh Ninh Bình.  

Ngày 28/1/2013, Tòa Dân sự TAND tối cáo đã có Quyết định Giám đốc thẩm số 14/2013/DS-GĐT. Tại phiên tòa này, Tòa Dân sự TAND tối cao quyết định: “Chấp nhận kháng nghị số 79/KN-DS ngày 12/3/2012 của Chánh án TAND tối cao; Hủy bản án dân sự phúc thẩm số 04/2009/DSPT ngày 17/3/2008 của TAND tỉnh Ninh Bình và bản án dân sự sơ thẩm số 06/2008/DSST ngày 23/12/2008 của TAND huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình về vụ án “tranh chấp quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn là ông Vũ Hải Châu với bị đơn là bà Hoàng Thị Bóng. Giao hồ sơ vụ án cho TAND huyện Nho Quan xét xử sơ thẩm lại theo quy định của pháp luật”.

Thực hiện quyết định trên, ngày 19/9/2014, TAND huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình đã mở phiên tòa dân sự sơ thẩm. Tại bản án dân sự sơ thẩm số 04/2014/DSST ngày 19/9/2014, TAND huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình quyết định:“Xử chấp nhận yêu cầu của vợ chồng ông Vũ Hải Châu, bà Tạ Thị Lý. Buộc các con của cụ Hoàng Thị Bóng là ông Quách Hữu San, bà Quách Thị Bẩy và bà Quách thị Chín phải có trách nhiệm trả cho vợ chồng ông Vũ Hải Châu, bà Tạ Thị Lý quyền sử dụng 257m2 đất trong tổng diện tích 357m2 đất tại thửa số 290 tờ bản đồ số 01…”.

Không chấp nhận với quyết định trên, Bà Quách Thị Bẩy (con gái cụ Bóng) – Người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng của cụ Bóng (do cụ Bóng đã chết) tiếp tục làm đơn kháng cáo bản án sơ thẩm số 04/2014/DSST.

Tại bản án dân sự phúc thẩm số 17/2015/DSPT ngày 14/7/2015 TAND tỉnh Ninh Bình đã quyết định: “chấp nhận yêu cầu của vợ chồng ông Vũ Hải Châu và bà Tạ Thị Lý. Buộc các con của cụ Hoàng Thị Bóng là ông Quách Hữu San, bà Quách Thị Bẩy và bà Quách thị Chín phải có trách nhiệm trả cho vợ chồng ông Vũ Hải Châu, bà Tạ Thị Lý quyền sử dụng 257m2 đất trong tổng diện tích 357m2 đất tại thửa số 290 tờ bản đồ số 01…”.

Không đồng ý với quyết định của cả hai bản án trên, ngày 15/8/2015, Bà Quách Thị Bẩy đã có đơn đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm. Lý do bà Bẩy viện dẫn là “cả hai cấp xét xử đã không xem xét các tình tiết của vụ án một cách khách quan, toàn diện, đầy đủ dẫn đến việc ra một bản án không công bằng, không đúng quy định của pháp luật, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi hợp pháp của gia đình tôi vì mẹ tôi là cụ Hoàng Thị Bóng đã được UBND xã Sơn Hà cấp 720m2 đất từ năm 1997…”. 

Ngày 17/4/2017, Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã có Giấy biên nhận đơn đề nghị Giám đốc thẩm, tái thẩm của công dân Quách Thị Bẩy đề nghị xem xét lại bản án số 17/2015/DSPT ngày 14/7/2015 TAND tỉnh Ninh Bình. 

Ngày 25/4/2017, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Bình cũng đã chuyển đơn đề nghị xem xét, kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án số 17/2015/DSPT ngày 14/7/2015 TAND tỉnh Ninh Bình của bà Quách Thị Bẩy đến TAND tối cao xem xét, giải quyết. 

 

Bà Quách Thị Bẩy đứng trước căn nhà – nơi diễn ra sự tranh chấp giữa ông Châu và cụ Bóng.

Nguyên nhân vụ án phải xử đi, xử lại..?

Qua nghiên cứu 5 bản án dân sự (2 sơ thẩm, 2 phúc thẩm, 1 giám đốc thẩm) và hàng chục bản xác nhận việc xin cấp đất (02 sào = 720m2) của Cụ Bóng vào năm 1996, hay lời phát biểu của ông Bùi Xuân Khương, nguyên Chủ tịch UBND xã Sơn Hà (người ký tên và đóng dấu vào “Đơn đề nghị xin đất thổ ở” ngày 08/02/1996 của cụ Bóng) trước phiên tòa Phúc thẩm cũng đủ thấy việc xét xử các phiên tòa dân sự sơ thẩm của TAND huyện Nho Quan và các phiên tòa dân sự phúc thẩm của TAND tỉnh Ninh Bình đều không có căn cứ pháp lý. Vì các “Quan” Tòa của các phiên xét xử này đều không căn cứ vào nhân chứng và vật chứng (những chứng cứ hợp pháp, hợp lý, hợp tình) có trong hồ sơ, mà chỉ chăm chăm viện dẫn những căn cứ có lợi cho nguyên đơn (mặc dù căn cứ đó chưa được kiểm chứng) để rồi kết luận cho nguyên đơn thắng kiện.

Để minh chứng cho lời nhận xét trên, tôi xin trích đăng phần nhận định tại Quyết định kháng nghị số 79/2012/KN-DS ngày 12/3/2012, của Chánh án TAND tối cao, kháng nghị bản án phúc thẩm số 04/2009/DSPT ngày 17/3/2009 TAND tỉnh Ninh Bình để bạn đọc được rõ. Nhận định có đoạn viết: “Trong trường hợp này, lẽ ra phải thu thập chứng cứ để làm rõ có hay không việc gia đình cụ Bóng được cấp và sử dụng toàn bộ 720m2 đất nêu trên từ khi được UBND xã Sơn Hà đồng ý giao 02 sào đất năm 1996? Đồng thời làm rõ ông Châu có được UBND xã Sơn Hà cấp 375m2 đất hay không? Nếu có cấp thì có phải phần đất đang tranh chấp hay không? Lý do việc cấp GCNQSDĐ cho hộ gia đình ông Châu có đúng quy định của pháp luật hay không? Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm chưa thu thập đủ các chứng cứ về các vấn đề nêu trên, nhưng lại căn cứ vào lời khai của ông Châu và việc ông Châu được cấp GCNQSDĐ để xác định ông Châu được cấp diện tích đất đang tranh chấp; từ đó, công nhận ông Châu có quyền sử dụng đất để buộc cụ Bóng trả lại cho vợ chồng ông Châu 260m2 đất và cụ Bóng chỉ được sử dụng 115m2 đất, nhưng phải thanh toán giá trị quyền sử dụng đất cho ông Châu, là chưa đủ căn cứ”.

Và tại phiên tòa ngày 28/1/2013, đại diện Viện kiểm sát NDTC nhất trí quan điểm như đã nêu trong quyết định kháng nghị của Chánh án TAND tối cao.

Mấu chốt của vụ tranh chấp này là các phiên tòa sơ thẩm và phúc thẩm đều không cho gọi ông Nguyễn Xuân Tích – nguyên cán bộ địa chính xã Sơn Hà (em rể của Ông Châu) tới đối chất tại tòa. Bởi chính ông Tích là người có quyền và nghĩa vụ liên quan tới vụ tranh chấp đất đai này.  

Ngay như ông Bùi Xuân Khương, nguyên chủ tịch xã Sơn Hà trước tòa cũng đã phát biểu: "Trường hợp giao đất cho nhà ông Châu, khi đó ông Châu không có đơn xin cấp đất, việc lập hồ sơ đều do em rể ông Châu làm, Vậy hồ sơ đó đúng với quy định không? Trong khi đó các hộ còn lại đều có giấy của Bí thư, của Chủ tịch, có người giao, người nhận. Còn ông Châu chỉ có mỗi mình anh địa chính xã mà địa chính xã anh ta lại là em rể ... Việc gia đình ông Châu không có đơn xin cấp đất, không có ai giao đất thì Tòa cho là đúng. Tòa chỉ dựa trên GCNQSDĐ mà không tìm hiểu xác mình hồ sơ cấp đất, tôi cho là chưa hợp lý. Làm việc một chiều…".