Ảnh minh họa.

“Thòng lọng” trên cổ người vay

Nói về tình trạng của mình tại thời điểm này sau một thời gian vay tiền qua App, chị Lê Ngọc Hân (quận Ba Đình, Hà Nội) cay đắng thừa nhận hoàn toàn bế tắc. Với mức vay khởi điểm chỉ có 1 triệu đồng nhưng chỉ chưa đầy 5 tháng sau, tổng số nợ mà chị phải trả lên tới xấp xỉ 50 triệu đồng, con số quá lớn và vượt ngoài khả năng của một lao động thời vụ.

Theo chị Hân, vào đầu tháng 1/2020 vừa qua, do công việc không ổn định, để có tiền trang trải cho cuộc sống thường ngày, chị Hân đã tìm đến App cho vay được quảng cáo trên mạng. Với số tiền vay lần đầu chỉ là 1 triệu đồng và được trả đúng hạn nên hạn mức vay của chị tăng dần lên 3 - 5 triệu đồng. Tuy nhiên, rắc rối bắt đầu từ thời điểm chị không trả đúng hạn khoản vay 5 triệu đồng. Để có tiền trả nợ, chị Hân đã liên tục vay tiền từ hơn 20 App khác nhau để gán khoản này cho khoản kia và giờ đây tổng số tiền mà chị bắt buộc phải trả đã gấp gần 50 lần con số ban đầu.

Những nạn nhân phải gánh một khoản nợ khổng lồ sau quãng thời gian ngắn vay tiền qua App như chị Hân không phải là hiếm, bởi dịch vụ này rất phổ biến và dễ dàng tìm thấy chỉ với vài thao tác trên mạng. Có thể kể đến những App khá phổ biến trên Google Play hoặc Appstore dành cho điện thoại như: DoctorDong, Scash, Atome, VĐồng, Bagang ... Điểm chung của những App này là dễ sử dụng, thủ tục đơn giản chỉ cần chứng minh nhân dân hoặc sổ hộ khẩu, đồng thời quá trình giải ngân khoản vay cũng khá nhanh chóng từ 1 - 2 ngày sau khi xác nhận từ bên cho vay.

Với những người tham gia vay tiền lần đầu, số tiền vay thường chỉ được giới hạn từ 3 triệu đồng trở xuống, nếu trả đúng hạn, hạn mức này sẽ được tăng dần lên. Tuy nhiên, người vay sẽ không được nhận đầy đủ số tiền mình vay mà phải cắt lại một khoản gọi là phí dịch vụ. Cụ thể, nếu vay 1,5 triệu đồng, người vay sẽ chỉ cầm về từ 900.000 - 1.000.000 đồng nhưng khi trả vẫn phải trả đủ 1,5 triệu đồng. Thời gian phải trả thường là trong 1 tuần, nếu trả chậm sẽ tính lãi suất khoảng 5%/ngày, tương đương với 150%/tháng.

Và khi người vay không trả đúng hạn, "cơn ác mộng" sẽ thực sự bắt đầu. Theo lời nhiều nạn nhân kể lại, lúc này, thủ đoạn được các tổ chức đứng sau những App cho vay này áp dụng là hướng người vay đi vay của các App khác (thường thuộc sở hữu của chung một đơn vị) để trả cho khoản nợ hiện tại. Và cứ theo vòng xoáy này, số tiền nợ ban đầu không những không trả hết được mà còn tăng theo cấp số nhân chỉ trong một quãng thời gian ngắn.

Khi số tiền đã vượt quá khả năng hoàn trả, người vay sẽ liên tục bị các tổ chức cho vay "khủng bố" tinh thần bằng nhiều phương thức khác nhau. Có thể kể đến như gọi điện gây sức ép với người thân hoặc đồng nghiệp, bêu riếu trên mạng xã hội bằng những thông tin sai lệch, xúc phạm tới nhân phẩm người vay... Điển hình cho việc không thể chịu được sức ép từ những thủ đoạn trên là chị Phạm Thị Tuyết Mai (Tiền Giang) đã từng uống thuốc sâu để tự tử nhưng không thành sau khi bị truy đòi quá gắt gao từ các App vay tiền.

Vay tiền qua App là tín dụng đen

Khi nói về tình trạng cho vay qua App có lãi suất "cắt cổ" đang khiến nhiều người lâm vào cảnh cùng cực, Chánh Văn phòng Bộ Công an, Thiếu tướng Tô Ân Xô cho rằng đây là một dạng của tín dụng đen. Với việc hiện chiếm 22,6% các loại tội phạm, gồm nhiều thủ đoạn đa dạng, có mặt ở hầu hết các địa phương, tín dụng đen cũng là loại tội phạm luôn nằm trong tầm ngắm của cơ quan đấu tranh chống tội phạm, đặc biệt là cảnh sát hình sự, công an các địa phương.

Trên thực tế, ngay trong nửa đầu 2020, cơ quan công an đã tổ chức nhiều chuyên án nhằm nhằm triệt phá các tổ chức tín dụng đen nói chung cũng như các tổ chức vận hành các App vay tiền nói riêng. Có thể kể đến như vụ Cơ quan CSĐT Công an TP Hồ Chí Minh phanh phui ổ nhóm gồm cả người Việt Nam và Trung Quốc điều hành các App vay tiền "vaytocdo”, “Moreloan” và “VD online” với lãi suất lên đến 90%/tháng. Được biết, mặc dù mới chỉ hoạt động được 6 tháng nhưng những đối tượng trên đã nắm trong tay hồ sơ vay vốn của 60.000 người với số tiền 100 tỷ đồng và đã thu lời hàng chục tỷ đồng.

Cũng từ trường hợp nói trên có thể thấy, không giống như đa phần mô hình tội phạm của tín dụng đen, App cho vay còn tiềm ẩn nguy cơ lớn hơn khi xuất hiện yếu tố nước ngoài, hay nói cách khác là có tính chất của tội phạm xuyên biên giới. Có thể nhận thấy, phần lớn các App vay tiền hiện đang hoạt động tại Việt Nam đều có bóng dáng của DN Trung Quốc. Những đối tượng này thường núp bóng DN trong nước và thuê người Việt để vận hành các App có sẵn nhằm tiếp cận người cần vay tiền, sau đó lợi nhuận sẽ được chuyển ngược trở lại Trung Quốc.

Theo một chuyên gia trong ngành công nghệ tài chính, sau một thời gian bùng nổ, vay tiền qua App đã bị Trung Quốc siết chặt quản lý, do đó nhiều tổ chức dạng này đã chuyển sang hoạt động tại Việt Nam. Ước chừng hiện có khoảng hơn 60 DN Trung Quốc đang vận hành các App vay tiền tại Việt Nam với vỏ bọc là DN trong nước. Với cách thức hoạt động có hơi hướng của "xã hội đen" như hiện nay, các App vay tiền dạng này đã và đang gây ra nhiều phản cảm cho người dùng, trực tiếp ảnh hưởng đến mô hình cho vay ngang hàng vốn đang có dấu hiệu phát triển mạnh tại Việt Nam trong những năm gần đây.

Nhằm hạn chế tình trạng biến tướng như cho vay qua App hiện nay, Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra Dự thảo lấy ý kiến quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước sẽ thực hiện giám sát các hoạt động thí điểm như thanh toán, tín dụng, cho vay ngang hàng. Động thái này được đánh giá là rất cần thiết để tạo dựng tính pháp lý mô hình cho vay có ứng dụng công nghệ cũng như bảo đảm quyền lợi cho người đi vay.