Ứng dụng AI trong báo chí là một xu hướng không thể đảo ngược trong thời đại công nghệ hiện nay. Có thể thấy AI đã giải phóng sức lao động của nhà báo ra khỏi các công việc tỉ mẩn và có tính chất lặp lại như bóc băng, thu thập thông tin từ lượng tài liệu lớn, viết bài theo mẫu cố định… Từ đó, nhà báo có thêm thời gian để khai thác những khía cạnh tinh tế và giàu cảm xúc hơn trong mỗi câu chuyện - những thứ AI chưa thể làm được. Tuy nhiên, việc sử dụng AI trong các khâu sản xuất tin bài cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Ảnh minh họa (Nguồn: irishtimes.com)

Lo ngại về tính xác thực của nội dung do AI tạo ra

Một trong những công cụ AI được sử dụng nhiều nhất hiện nay, Chat GPT, là mô hình ngôn ngữ lớn có thể tạo ra thông tin sai lệch do nhiều nguyên nhân liên quan đến cách thức hoạt động và giới hạn kỹ thuật của hệ thống. Các mô hình này hoạt động dựa trên việc dự đoán từ tiếp theo trong chuỗi văn bản, chứ không có khả năng xác minh tính đúng sai của thông tin. Điều này khiến chúng có thể “đoán” và tạo ra nội dung nghe có vẻ hợp lý nhưng không chính xác. Hơn nữa, dữ liệu mà AI được huấn luyện phần lớn lấy từ Internet dẫn đến nguy cơ đưa ra những nội dung sai lệch.

Tôn trọng sự thật là nguyên tắc cơ bản trong hoạt động báo chí. Vì vậy, nếu sử dụng AI không đúng cách và không có sự kiểm chứng sẽ gây nên hậu quả nghiêm trọng, làm xói mòn niềm tin của công chúng về tính chính xác của báo chí. Vào tháng 5/2025, tờ Chicago Sun-Times và The Philadelphia Inquirer liệt kê những cuốn sách phải đọc mùa hè năm 2025 gồm 15 tựa đề, trong đó 10 cuốn hoàn toàn không tồn tại. Tác giả bài viết này đã thừa nhận sử dụng AI để hỗ trợ nghiên cứu nhưng không kiểm chứng lại thông tin trước khi đăng tải. Sự việc này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan báo chí liên quan, mà còn làm trầm trọng hơn mối lo ngại về việc lạm dụng AI trong lĩnh vực báo chí – một vấn đề vốn đã gây nhiều tranh cãi từ trước đó.

Ngoài ra, do vấn đề thuật toán và nguồn dữ liệu đầu vào, các nội dung do AI tạo ra có sự thiên vị. Nghiên cứu "Bias of AI-Generated Content: An Examination of News Produced by Large Language Models" đã phân tích sự thiên vị về giới tính và chủng tộc trong nội dung do AI tạo ra. Kết quả cho thấy tất cả các mô hình ngôn ngữ lớn đều thể hiện sự thiên vị, đặc biệt là sự phân biệt đối xử với phụ nữ và người da đen. Do đó, việc sử dụng AI trong sản xuất nội dung báo chí cần được đặt dưới sự giám sát và kiểm chứng chặt chẽ của con người để ngăn chặn những nội dung sai lệch và thiên vị.

Vấn đề pháp lý khi sử dụng AI trong báo chí

Hiện nay, chưa có quốc gia nào đưa quy định pháp luật hoàn chỉnh về quyền sở hữu trí tuệ với các bài báo do AI tạo ra. Năm 2023, The New York Times đã đệ đơn kiện OpenAI và Microsoft, cáo buộc hai công ty này sử dụng trái phép hàng triệu bài báo của họ để huấn luyện các mô hình AI. Các mô hình ngôn ngữ lớn của OpenAI và Microsoft có thể tạo ra nội dung trích dẫn nguyên văn nội dung của the Times, tóm tắt và bắt chước văn phong. Điều này có thể khiến người sử dụng AI chỉ đọc nội dung do các mô hình ngôn ngữ viết lại mà không đọc nội dung gốc trên báo dẫn đến sụt giảm lượng truy cập, gây thiệt hại về doanh thu cho tòa soạn.

Tại Việt Nam, pháp luật quy định chỉ có tổ chức, cá nhân hay con người mới là các chủ thể được nắm giữ quyền tác giả; các đối tượng như robot, AI chưa thể là chủ thể được nắm giữ quyền tác giả. Về vấn đề này, nhà báo Lê Quốc Minh đặt ra câu hỏi rằng ví dụ như việc một bài viết do AI tạo ra cùng con người thì tác giả sẽ ghi tên tác giả như thế nào. Hay những bài viết hoàn toàn do AI viết ra thì bao nhiêu phần nội dung là nội dung gốc và bao nhiêu phần nội dung là lấy, sao chép ở đâu đó. Và ai sẽ là những người thẩm định để đảm bảo những nội dung do AI tạo ra là chính xác?

Trước những thách thức về đạo đức và pháp luật trong ứng dụng AI vào báo chí, nhiều chuyên gia đưa ra ý kiến rằng phải sớm xây dựng những quy định về sử dụng AI. Theo bà Nguyễn Thị Trường Giang – Phó Giám đốc Học viện Báo chí & Tuyên truyền, cần có các chính sách quy định rõ mục đích sử dụng AI, phạm vi áp dụng, trách nhiệm của từng bộ phận liên quan, đồng thời thiết lập quy trình giám sát và rà soát định kỳ. Một khung chính sách chặt chẽ sẽ giúp các tòa soạn không chỉ giảm thiểu rủi ro đạo đức từ giai đoạn sớm, mà còn tạo điều kiện để ứng dụng AI được triển khai một cách đồng bộ, phù hợp với định hướng chiến lược của cơ quan báo chí.