Hành lang pháp lý rộng mở nhưng thực thi chưa đồng bộ

Việc bố trí quỹ đất cho nhà ở xã hội vốn là nhiệm vụ của chính quyền địa phương, nhưng thực tế cho thấy phần lớn doanh nghiệp vẫn phải tự tìm kiếm và giải phóng mặt bằng. Điều này không chỉ làm tăng chi phí đầu tư mà còn kéo dài thời gian triển khai, làm mất đi tính hấp dẫn của phân khúc này đối với các nhà đầu tư. Ngay cả khi có đất, doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với những thủ tục pháp lý phức tạp, nhiều quy trình rườm rà khiến tiến độ dự án bị đình trệ.

GS. Đặng Hùng Võ, Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường, nhận định rằng việc bố trí quỹ đất cho nhà ở xã hội vẫn chưa thực sự hiệu quả. Ông cho rằng: "Nhà nước cần có chính sách mạnh tay hơn trong việc thu hồi đất, giao đất sạch cho doanh nghiệp thay vì để họ tự tìm kiếm, giải phóng mặt bằng, điều này không chỉ tốn kém mà còn làm chậm tiến độ các dự án. Cần phải có một quy trình minh bạch hơn trong việc phân bổ đất, tránh tình trạng doanh nghiệp phải tự xoay sở giữa hàng loạt rào cản pháp lý và tài chính. Khi có sự đồng hành chặt chẽ từ nhà nước, quá trình triển khai dự án sẽ nhanh chóng và hiệu quả hơn, thay vì để doanh nghiệp 'tự bơi' trong một môi trường cạnh tranh khắc nghiệt như hiện nay."

Trong bối cảnh đó, cần một cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn giữa chính quyền và doanh nghiệp. Nhà nước cần chủ động hơn trong việc thu hồi và giao đất, đồng thời cắt giảm bớt các thủ tục không cần thiết để giúp doanh nghiệp triển khai nhanh hơn. Ngoài ra, việc phân cấp mạnh hơn cho chính quyền địa phương cũng có thể giúp giảm tải áp lực cho các cấp trung ương, qua đó đẩy nhanh quá trình phê duyệt dự án.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.

Nguồn vốn và giải pháp tài chính: Chìa khóa để phát triển bền vững

Dù đã có các gói tín dụng ưu đãi dành cho chủ đầu tư và người mua nhà ở xã hội, nhưng tỷ lệ giải ngân vẫn ở mức rất thấp. Nguyên nhân chính đến từ quy trình xét duyệt phức tạp, điều kiện vay vốn còn nhiều ràng buộc và sự hạn chế trong tiếp cận nguồn vốn tín dụng.

TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, nhấn mạnh về vấn đề này: "Dù đã có các gói tín dụng ưu đãi nhưng tỷ lệ giải ngân vẫn còn thấp. Cần có cơ chế tài chính linh hoạt hơn, chẳng hạn như tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận quỹ tín thác bất động sản hoặc hình thành mô hình quỹ đầu tư công tư (PPP) nhằm huy động thêm nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước. Một trong những vấn đề mấu chốt là làm sao đơn giản hóa thủ tục để các chủ đầu tư có thể nhanh chóng tiếp cận nguồn vốn, tránh tình trạng các gói tín dụng chỉ nằm trên giấy mà không thực sự phát huy hiệu quả. Việc hợp tác giữa nhà nước và các tổ chức tài chính tư nhân cũng là một phương án khả thi để giúp dòng vốn được lưu thông mạnh mẽ hơn vào lĩnh vực này."

Thay vì duy trì những cơ chế cứng nhắc, cần linh hoạt hơn trong việc huy động và phân bổ vốn. Bên cạnh việc nâng cao hiệu quả của các gói tín dụng ưu đãi, có thể xem xét việc hợp tác với khu vực tư nhân hoặc triển khai các mô hình quỹ đầu tư tín thác bất động sản (REIT) để tạo thêm nguồn lực tài chính. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp có đủ vốn để triển khai dự án mà còn giúp người dân dễ dàng tiếp cận nhà ở với mức giá hợp lý hơn.

Định hướng phát triển nhà ở xã hội trong tương lai

Nhà ở xã hội không chỉ là chính sách an sinh mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển đô thị bền vững. Vì vậy, bên cạnh việc tháo gỡ những rào cản hiện tại, cần có những định hướng dài hạn để đảm bảo phân khúc này phát triển đúng tiềm năng.

Một trong những yếu tố then chốt là cần thay đổi quan niệm về nhà ở xã hội, đảm bảo các dự án có chất lượng xây dựng tốt, hệ thống tiện ích đầy đủ để đáp ứng nhu cầu sống của người dân. Đồng thời, có thể cân nhắc mô hình nhà ở xã hội thấp tầng ở một số địa phương nhằm phù hợp với nhu cầu thực tế và tạo sự đa dạng trong sản phẩm.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA), cho rằng thủ tục hành chính là một trong những rào cản lớn nhất: "Hiện nay, thủ tục phê duyệt nhà ở xã hội gần như tương đương với nhà ở thương mại, thậm chí còn phức tạp hơn. Để tháo gỡ, cần một quy trình rút gọn riêng cho phân khúc này, đảm bảo đúng tinh thần 'ưu tiên' như trong các nghị quyết đề ra. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp có tiềm lực tài chính muốn đầu tư vào nhà ở xã hội nhưng lại gặp rào cản lớn từ khâu thủ tục kéo dài, gây ra sự trì hoãn không đáng có. Nếu không có sự điều chỉnh kịp thời, chính sách ưu đãi chỉ dừng lại trên văn bản mà khó đi vào thực tế."

Khi những rào cản về đất đai, thủ tục và nguồn vốn được tháo gỡ, nhà ở xã hội sẽ không chỉ là giải pháp ngắn hạn mà còn trở thành nền tảng quan trọng giúp định hình một hệ thống đô thị hiện đại, bền vững và đáng sống.