Đánh giá về tác động của việc tăng thuế BVMT với người dân và nền kinh tế, trong bản Báo cáo đánh giá tác động, Bộ Tài chính cho biết, theo Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 3/9/2014 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu thì thuế BVMT là một trong các yếu tố cơ bản cấu thành giá cơ sở (là căn cứ để cơ quan quản lý nhà nước điều hành giá bán lẻ xăng dầu). Theo đó, với phương án điều chỉnh mức thuế BVMT đối với xăng dầu chỉ tăng 1.000đ/lít đối với xăng, nếu giá dầu thô không biến động nhiều, các yếu tố khác cấu thành giá cơ sở xăng dầu không thay đổi thì đối với xăng, tỉ lệ tăng thuế BVMT trong giá bán khoảng 4,9%; đối với dầu diesel khoảng 3,2%; đối với dầu mazut khoảng 8,9%; đối với dầu nhờn khoảng 0,6% và đối với mỡ nhờn khoảng 2,3%. Tuy nhiên, do xăng dầu là sản phẩm chứa các chất hóa học gây ảnh hưởng xấu đến môi trường trên diện rộng ngay cả khi không sử dụng nên việc điều chỉnh tăng mức thuế BVMT đối với xăng dầu sẽ khuyến khích sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; chuyển dần sang sản xuất, sử dụng sản phẩm, nhiên liệu thân thiện với môi trường, qua đó giảm bớt các tác động tiêu cực đến môi trường.

Bộ Tài chính đề xuất tăng thu thuế BVMT đối với xăng từ 3.000 đồng/lít lên mức kịch khung cho phép là 4.000 đồng/lít (ảnh minh họa)

Cụ thể, Bộ Tài chính tính toán với mức thuế BVMT hiện hành đối với xăng gốc hóa thạch là 3.000đ/lít thì mức thuế BVMT đối với xăng E5 thấp hơn mức thuế BVMT đối với xăng gốc hóa thạch là 150đ/lít. Với mức thuế BVMT đối với xăng gốc hóa thạch dự kiến là 4.000đ/lít thì mức thuế BVMT đối với xăng E5 thấp hơn mức thuế BVMT đối với xăng gốc hóa thạch là 200đ/lít. Từ đó, sẽ tạo thêm chêch lệch giựa giá xăng E5 và xăng gốc hóa thạch, góp phần khuyến khích sản xuất và sử dụng xăng sinh học, hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm môi trường.

Đánh giá về tác động của việc tăng thuế BVMT với xăng dầu, các chuyên gia kinh tế cho rằng, nếu dự thảo Nghị quyết về biểu thuế được thông qua chắc chắn sẽ khiến phí vận tải, cũng như giá mới rau, quả trứng sẽ tăng lên. Điều này làm tăng thêm chi phí và người dân sẽ là người phải gánh chịu đầu tiên. Do vậy, việc tăng giá thuế BVMT với xăng dầu cần phải xem xét thận trọng đến hệ lụy của nói.

Bởi trong bối cảnh hiện nay, thu nhập của người dân còn thấp, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp còn hạn chế do chi phí đầu vào quá lớn. Xăng dầu là yếu tố đầu vào quan trọng của nền kinh tế. Thuế BVMT với mặt hàng này tăng sẽ khiến giá tăng, gây hệ lụy đáng ngại là giá nguyên liệu đầu vào, làm giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Vài năm trở lại đây việc kiểm soát lạm phát của Việt Nam được tốt một phần là nhờ giá xăng dầu giảm. Nếu tăng phí BVMT với xăng dầu sẽ khiến lạm phát tăng lên. Hơn nữa, năm nay mục tiêu lạm phát là dưới 4% trong khi tháng 2 chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng 0,73%. Các chuyên gia kinh tế cho rằng, không nên tăng thuế BVMT với xăng dầu. Bởi chúng ta đã cam kết hội nhập với nhiều điều khoản giảm thuế để tăng sức cạnh tranh cho hàng hóa. Do đó, nên tính cách khác để tăng nguồn thu, đồng thời kiểm soát chặt chẽ việc chi tiêu tiền thuế thu được cho công tác BVMT.

Tính toán của Bộ Tài chính đề xuất tăng kịch khung thuế BVMT đối với các mặt hàng xăng dầu kể từ ngày 1/7/2018 với tổng số thu dự kiến tăng thêm gần 15.700 tỉ đồng mỗi năm. Trước đó, bộ này cũng đưa ra đề nghị sửa đổi cách tính thuế thu nhập cá nhân mà nếu được áp dụng thì số tiền thuế phải nội thêm của đa số người làm công sẽ tăng đáng kể. Những đề xuất này được Bộ Tài chính giải thích là để tăng nguồn thu, qua đó giúp cân bằng thu chi ngân sách quốc gia. Tuy nhiên, các loại thuế này cũng sẽ tác động mạnh đến sức mua của thị trường, nên số tiền thu được trong ngắn hạn có thể không bù đắp nổi thiệt hại về lâu dài đối với sự phát triển kinh tế.
Tăng thu thuế từ các nguồn trong nội địa để đù đắp cho sự suy giảm nguồn thu từ thuế nhập khẩu do Việt Nam phải cắt giảm thuế theo các cam kết mở cửa thị trường, thoạt nghe có vẻ hợp lý. Nhưng thực tế không hẳn như vậy.

Việc cắt giảm thuế, mở cửa thị trường không phải món quà biếu không cho các nước, đó là điều kiện trao đổi để hàng hóa của Việt Nam có cơ hội vươn ra thị trường thế giới. Thực tế thu ngân sách những năm qua cho thấy cắt giảm thuế nhập khẩu để mở cửa hội nhập chẳng những không tổn hại đến túi tiền của Nhà nước mà còn giúp thu được nhiều hơn.

Đáng nói hơn, đề xuất tăng thuế mới đây của Bộ Tài chính có thể làm yếu đi sức mua của thị trường, động lực phát triển rất quan trọng của nền kinh tế. Khác với thuế nhập khẩu ô tô và một số sắc thuế khác, vốn chỉ ảnh hưởng đến nhóm người có thu nhập cao, thuế môi trường đánh lên xăng dầu và thuế thu nhập cá nhân tác động trực tiếp đến hầu hết người dân. Chắc chắn rằng số tiền thuế mà Nhà nước tăng thu sẽ buộc người dân phải cắt xén từ các khoản chi tiêu cho bản thân và gia đình của họ. Nói cách khác, đó là số tiền lẽ ra được đưa vào thị trường để tạo nên sức mua thì sắp tới sẽ không như vậy.

Chúng ta đã biết sức mua của thị trường có vai trò quyết định đối với sự phát triển của nền kinh tế. Trong giai đoạn khó khăn trước đây, Chính phủ đã phải rất chật vật đề ra hàng loạt biện pháp kích cầu để khuyến khích tiêu dùng, hòng vực dậy đà tăng trưởng kinh tế. Sau nhiều năm trì trệ, kinh tế Việt Nam mới bắt đầu có tín hiệu khởi sắc trở lại vào năm 2017. Điều đó không có nghĩa là khó khăn đã qua đi, mà tất cả vẫn còn đang ở phía trước. Các đề xuất của Bộ Tài chính, nếu được thông qua, thì trước mắt ngân sách sẽ có thêm mấy chục ngàn tỉ đồng, nhưng thiệt hại do những tác động mà các khoản thuế này mang đến cho nền kinh tế về lâu dài rất có thể còn lớn hơn nhiều.

Tóm lại, thuế, phí không chỉ là công cụ để thu ngân sách, mà nó còn phải là đòn bẩy, động lực để nuôi dưỡng và phát triển nguồn thu. Vì suy cho cùng nền kinh tế có phát triển, người dân có thu nhập ngày càng cao thì ngân sách quốc gia mới không lo cạn kiệt. Do vậy, đưa ra giải pháp mà người dân buộc phải cắt giảm chi tiêu để có tiền trả thêm thuế sẽ không là lời giải tốt cho bài toán cân bằng thu chi ngân sách./.