Theo một chuyên gia ngành xây dựng, do chưa có quy hoạch ngầm nên đã xảy ra "sự sơ hở thô thiển": dự án đặt cống hộp thoát nước trên đường Cách Mạng Tháng Tám đã được phê duyệt, chuẩn bị đấu thầu triển khai thi công lại chồng với tuyến Metro số 2 đang hoàn chỉnh quy hoạch lần cuối. Hiện cả nước đã xây dựng rất nhiều hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, gồm: cấp thoát nước, điện, viễn thông, chiếu sáng… nhưng việc quản lý sau nhiều năm vẫn là sự cát cứ của từng cơ quan được giao quản lý. 

"Hố tử thần" rộng hơn 3m tại TP.Thanh Hóa

 
Sự quản lý manh mún đó đã dẫn đến tình trạng thiếu thông tin khi quy hoạch, thiết kế để đầu tư xây dựng những hạ tầng ngầm mới, không gian ngầm đô thị sắp đến. Điều này khiến tư vấn phải đi "gõ" nhiều "cửa" để mua thông tin, xin cung cấp chi tiết, tốn thì giờ, không khoa học mà chưa chắc thông tin đó đã cập nhật, chính xác tuyệt đối. Cũng vì lý do đó mà nhiều công trình lắp đặt tuyến cống thoát nước đang thi công đã bị trở ngại, không thể triển khai, chờ đợi nhiều tháng, tăng chi phí vì vướng cáp ngầm, cáp quang, tuyến ống cấp nước mà bản thân những đơn vị chuyên ngành đang quản lý hệ thống đó cũng không biết.

Hiện hầu hết các tòa nhà cao tầng đều xây dựng các tầng hầm và cũng nhiều tòa nhà có chiều sâu móng đến 50 - 60m nhưng việc quản lý đồng bộ chưa được thực hiện mà mới chỉ quản lý theo hồ sơ đơn chiếc cùng với giấy phép xây dựng. Trong khi đó, đối với các công trình giao thông ngầm, như:  hầm cho người đi bộ đã được xây dựng tại Hà Nội nhưng "nó mới chỉ đảm nhận chức năng giao thông là chính", chưa gắn với nhiều mục đích sử dụng công cộng khác và việc sử dụng, khai thác hầm này còn nhiều hạn chế (không an toàn, hầm vắng khách). 

Nghị định 39/2010 về quản lý không gian ngầm đã có nhưng lại chưa có hướng dẫn cụ thể. Nhiều công trình ngầm tại các đô thị được triển khai gần đây nhưng cũng mới chỉ nhỏ lẻ theo dự án như Royal City, trung tâm thương mại Vincom, các dự án tàu điện ngầm, đường sắt đô thị...

Theo bà Phạm Thị Thanh Hải, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch thuộc Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, nguyên nhân là chưa có một thông tư hay một văn bản hướng dẫn thi hành Nghị định nên những đơn vị thực thi không biết phải triển khai ra sao vì việc lập quy hoạch không gian ngầm liên quan đến rất nhiều bộ, ngành; nhất là nguồn kinh phí thực hiện không biết sẽ lấy từ đâu…? 

Cũng theo bà Phạm Thị Thanh Hải, cách nay 13 năm, một tổ chức của Liên hiệp quốc đã hỗ trợ thành phố khoảng 200.000 USD để thí điểm lập quy hoạch công trình ngầm ở khu vực đường Trương Định-Lê Văn Sỹ-Lý Chính Thắng-Nguyễn Đình Chiểu. 

Thời gian ấy, các công trình ngầm chưa dày đặc như hiện nay, nhưng việc lấy các số liệu để làm quy hoạch cũng rất khó. Đó là chưa kể một thực tế (kéo dài cho đến nay) là công trình ngầm thuộc rất nhiều lĩnh vực (điện, bưu điện, hệ thống cấp, thoát nước, metro,…) đan xen nhau mà mỗi công trình lại thuộc bộ, ngành khác nhau. 

Mỗi bộ, ngành lại có những kế hoạch phát triển không giống nhau. Việc lấy thông tin làm quy hoạch đã khó, việc thống nhất thông tin lại để lập quy hoạch và triển khai quy hoạch còn khó hơn. Do vậy, dù có sự hỗ trợ về tài chính của Liên hiệp quốc, kế hoạch thí điểm làm quy hoạch không gian ngầm trong khu vực Trương Định-Lê Văn Sỹ-Lý Chính Thắng-Nguyễn Đình Chiểu cũng không thể thực hiện. 

Việc thực hiện quy hoạch ở các khu đô thị cũ với bao ngổn ngang là thế, song việc thực hiện quy hoạch ở các đô thị mới cũng chẳng dễ hơn. 

Toronto và Montreal (Canada) xuất phát từ việc giải quyết tắc nghẽn tại trung tâm thành phố đông đúc nhưng nhờ kết hợp dịch vụ và kết nối tốt với mặt đất nên đã hình thành những “thành phố ngầm” dẫn đầu trên thế giới cả về số lượng, quy mô và hiệu quả.

Trong đó hệ thống không gian ngầm Toronto có thể coi là những “thành phố trong thành phố”. Bao gồm mạng lưới ngầm dành cho người đi bộ luồn lách dưới đường và các tòa nhà dài đến 3km, PATH là một phức hợp thương mại với những khối công trình dưới lòng đất chứa tới 1.200 cửa hàng khác nhau, phục vụ cho nhu cầu hàng ngày cho hơn 100.000 người. PATH được bao quanh bởi 2 đường tàu điện ngầm, 6 trạm ga, 1 nhà ga đầu cuối quá cảnh khu vực và một bến xe buýt quốc gia kết nối hơn 50 tòa tháp văn phòng và các tòa nhà, 6 khách sạn lớn, 2 cửa hàng bách hóa lớn, hơn 20 nhà để xe đậu xe ngầm và các địa điểm quan trọng khác.

Path - Toronto (Canada)

RESTO là tên gọi của thành phố ngầm Montreal, là mạng lưới ngầm lớn nhất trên thế giới. Tổng cộng có 32km đường hầm, kết nối 41 khối nhà trong diện tích 12km2 (chiếm 80% không gian văn phòng và 35% không gian thương mại của thành phố) bao gồm các tòa nhà căn hộ, khách sạn, văn phòng, ngân hàng, và các trường đại học, cũng như các không gian công cộng như cửa hàng bán lẻ và trung tâm mua sắm, phòng hòa nhạc, rạp chiếu phim, trung tâm thi đấu khúc côn cầu Bell, bảo tàng… Với hơn 2.000 cửa hàng và 40 rạp chiếu phim và nhiều không gian dịch vụ khác, mỗi ngày RESTO phục vụ hơn nửa triệu khách du lịch thường xuyên tới các điểm tham quan khác nhau.

Một vài hình ảnh tại thành phố ngầm Resto - Montreal (Canada)

Trong khi các không gian ngầm ở châu Âu và khu vực Bắc Mỹ nằm dưới và xuyên qua các tòa nhà, các không gian ngầm tại Nhật Bản lại nằm dưới lòng đường. Phổ biến nhất là các trung tâm thương mại dịch vụ nằm dưới, bên cạnh các nhà ga xe lửa và liên kết trong lòng đất với ga Metro và các tòa nhà 2 bên đường phục vụ hàng triệu người mỗi ngày.

Được bình chọn là thành phố có quy hoạch tốt nhất, khu vực mới phát triển tại Nam Ninh (Trung Quốc) đã xây dựng toàn bộ công trình ngầm như hệ thống Metro, ngầm bộ hành trước khi tiến hành xây dựng phần nổi. Thành công lớn nhất là đã kết hợp tầng hầm các công trình trên mặt đất với lối lên của ga xe điện ngầm, đồng thời kết hợp thương mại dịch vụ nhằm liên kết các công trình ngầm và nổi thành mạng lưới ngầm hoàn thiện.