Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hội đàm với Thủ tướng Dmitry Medvedev, sáng 16/5/2016, tại thủ đô Moskva, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Liên bang Nga và tham dự Hội nghị cấp cao kỷ niệm 20 năm Quan hệ đối thoại ASEAN-Nga. (Ảnh: Thống Nhất/TTXVN)

Nhận lời mời của Thủ tướng Liên bang Nga Dmitri Medvedev, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và Phu nhân sẽ thăm chính thức Liên bang Nga từ ngày 20 đến 23/5/2019.

Chuyến thăm chính thức Liên bang Nga của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc diễn ra trong bối cảnh năm 2019 và năm 2020, hai nước sẽ tổ chức Năm Việt Nam tại Nga và Năm Nga tại Việt Nam nhân dịp 25 năm ký kết Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị Việt Nam-Nga (1994-2019) và 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao song phương (1950-2020).

Chuyến thăm khẳng định Việt Nam coi trọng quan hệ hữu nghị truyền thống và Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Liên bang Nga, thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ hợp tác trên mọi lĩnh vực, nhất là về kinh tế, thương mại, đầu tư.

Quan hệ hữu nghị truyền thống lâu đời

Việt Nam và Liên bang Nga có quan hệ hữu nghị truyền thống lâu đời. Ngày 30/1/1950, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô) là một trong những nước đầu tiên đã công nhận và chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Ngày này đã đi vào lịch sử quan hệ song phương Việt Nam-Nga như một dấu mốc quan trọng, đặt nền móng cho tình hữu nghị bền chặt giữa hai dân tộc và quan hệ hợp tác sâu rộng, toàn diện giữa hai quốc gia.

Quan hệ Việt Nam-Nga ngày nay đã kế thừa quan hệ Việt-Xô với tài sản quý báu là những thành quả to lớn của tình hữu nghị và quan hệ hợp tác truyền thống khởi nguồn từ những năm trước. Sau những nỗ lực khôi phục và phát triển quan hệ song phương trong những năm 90 của thế kỷ XX, năm 2001 Việt Nam và Nga đã thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược và đến năm 2012 nâng cấp lên quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện, đáp ứng nhu cầu hợp tác song phương trong thời kỳ mới.

Về chính sách và cơ chế hợp tác, hai bên thực sự coi trọng và có nhu cầu hợp tác với nhau trên cơ sở bình đẳng, cùng có lợi, vị trí của mỗi nước trong chính sách đối ngoại của nhau tăng đáng kể. Nét nổi bật của quan hệ chính trị Việt Nam-Nga là có độ tin cậy cao với các hình thức hợp tác đa dạng.

Hai bên đã thiết lập được cơ chế tiếp xúc cấp cao thường niên, hợp tác chặt chẽ tại các diễn đàn quốc tế, nhất là tại Liên hợp quốc cũng như các tổ chức do ASEAN làm nòng cốt. Hợp tác theo kênh Đảng, Quốc hội, các tổ chức xã hội, đoàn thể hai nước được thúc đẩy mạnh mẽ, góp phần tạo nền tảng vững chắc cho quan hệ song phương.

Hai bên duy trì nhiều cơ chế phối hợp và đối thoại như Đối thoại chiến lược Ngoại giao-Quốc phòng-An ninh thường niên cấp Thứ trưởng thường trực Ngoại giao; Đối thoại chiến lược quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng… Ngoài ra, hai bên tiến hành tham vấn chính trị thường kỳ cấp Thứ trưởng Ngoại giao và cấp cục, vụ trong khuôn khổ hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao.

Hai bên đồng quan điểm về nhiều vấn đề quốc tế và khu vực, phối hợp chặt chẽ và ủng hộ nhau trên các diễn đàn quốc tế như Liên hợp quốc, Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn hợp tác Á-Âu (ASEM), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF)...

Nga ủng hộ lập trường của Việt Nam về giải quyết tranh chấp tại Biển Đông bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS), Tuyên bố về ứng xử của các bên tại Biển Đông (DOC), sớm xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử của các bên tại Biển Đông (COC).

Các lĩnh vực hợp tác phát triển năng động

Những năm qua, hai nước duy trì cơ chế Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học-kỹ thuật, thành lập từ năm 1992 và được nâng cấp lên cấp Phó Thủ tướng từ năm 2011. Ủy ban liên Chính phủ họp thường niên, gần đây nhất tháng 10/2018 đã diễn ra Khóa họp lần thứ 21 tại Moskva. Việt Nam và các nước Liên minh Kinh tế Á-Âu, mà Nga là thành viên, đã chính thức ký Hiệp định Thương mại tự do vào ngày 29/5/2015, có hiệu lực từ ngày 5/10/2016.

Trao đổi thương mại phát triển tích cực, năm 2016 kim ngạch thương mại đạt 2,7 tỷ USD; năm 2017 tăng lên mức 3,55 tỷ USD; năm 2018 đạt 4,5 tỷ USD (xuất khẩu 2,4 tỷ USD, nhập khẩu 2,1 tỷ USD), tăng 28,5% so với năm 2017. Kim ngạch thương mại hai tháng đầu năm 2019 đạt 790 triệu USD, tăng 9,4% so với cùng kỳ năm 2018. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Nga gồm điện thoại, may mặc, nông, thủy, hải sản các loại… Các mặt hàng nhập khẩu từ Nga gồm xăng dầu, sắt thép, phân bón, máy móc, thiết bị các loại…

Cán bộ, chuyên gia Nga và Việt Nam trên giàn khoan dầu khí ở ngoài khơi Vũng Tàu. (Nguồn: TTXVN)

Tính đến tháng 2/2019, Nga đứng thứ 24 trong số các nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 127 dự án, tổng số vốn đăng ký trên 950 triệu USD. Đầu tư của Nga tập trung chủ yếu vào lĩnh vực khai khoáng, dầu khí, công nghiệp chế biến, chế tạo... Việt Nam có hơn 20 dự án đầu tư sang Nga với tổng vốn gần 3 tỷ USD, chủ yếu của các dự án Liên doanh dầu khí Rusvietpetro, Trung tâm Văn hóa-Thương mại Hà Nội-Moskva, Chăn nuôi bò sữa và nông nghiệp của Tập đoàn TH.

Năng lượng là lĩnh vực hợp tác truyền thống chiến lược và hiệu quả, đem lại nguồn thu đáng kể cho ngân sách Việt Nam và Nga. Bên cạnh việc tiếp tục hợp tác trong khuôn khổ Xí nghiệp liên doanh Vietsovpetro đến năm 2030, các Tập đoàn dầu khí lớn của Nga như Gazprom và Rosneft đang triển khai nhiều dự án tại thềm lục địa Việt Nam, bao gồm tại các khu vực xa bờ.

Tại Nga, Liên doanh Dầu khí Rusvietpetro đang triển khai dự án khai thác dầu khí tại Khu tự trị Nenetskiy. Ngoài ra, các doanh nghiệp dầu khí hai nước đang xem xét, mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực mới như nhập khẩu khí hóa lỏng, sản xuất nhiên liệu động cơ…

Trước đây, Liên Xô đã giúp Việt Nam đào tạo gần 40.000 cán bộ và chuyên gia giỏi thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau. Hiện nay, Nga tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực. Nếu năm 2011 Nga cấp cho Việt Nam 345 suất học bổng đại học và sau đại học tại các trường của Nga, thì đến năm 2018 con số này đã tăng lên khoảng 1000 suất học bổng/năm. Hiện có hơn 5.000 sinh viên Việt Nam du học tại Nga.

Hợp tác khoa học-công nghệ tiếp tục được duy trì. Hai nước đã thực hiện gần 60 dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hợp tác nghiên cứu khoa học trong khuôn khổ Trung tâm Nhiệt đới tại Việt Nam mang lại nhiều kết quả tích cực. Hai bên đang triển khai dự án Trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ hạt nhân.

Những năm qua, thông qua trao đổi đoàn và ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác, nhiều địa phương hai nước đã thiết lập quan hệ hợp tác với nhau, đặc biệt giữa Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Moskva, Saint Petersburg. Tháng 11/2013, Trung tâm Văn hóa-Thương mại Hà Nội được khai trương tại Moskva.

Hợp tác nhân văn tiếp tục giữ vai trò là cầu nối gắn kết hai dân tộc Việt Nam-Nga. Các hoạt động giao lưu văn hóa được tổ chức thường xuyên, góp phần tăng cường hiểu biết, tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước.

Hai bên tổ chức thường niên và luân phiên Những Ngày Văn hóa tại Việt Nam và Nga. Nga tiếp tục là một trong 10 thị trường tăng trưởng hàng đầu về du lịch ở Việt Nam.

Năm 2012, Việt Nam chỉ đón 176.000 lượt khách du lịch Nga, đến năm 2018 con số này đã tăng lên 606.000 lượt khách, đưa Nga trở thành thị trường du lịch lớn nhất châu Âu của Việt Nam. Cộng đồng người Việt với gần 10.000 người đang sinh sống làm ăn kinh doanh tại Nga, luôn gắn bó và coi Nga là quê hương thứ hai của mình, hàng ngàn lưu học sinh Việt Nam đang được đào tạo tại các cơ sở giáo dục uy tín của Nga. Mối quan hệ giao lưu hữu nghị giữa nhân dân hai nước là sợi dây bền chặt gắn kết hai quốc gia, góp phần không ngừng củng cố và phát triển quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Nga…/.