Trong nhiều năm qua, Đảng và nhà nước ta đã có nhiều cố gắng trong việc thực hiện chính sách, chế độ với người có công với cách mạng. Tuy nhiên, đâu đó ở các cấp, các ngành, các địa phương còn có những trường hợp cần được quan tâm xem xét lại cho thấu tình, đạt lý .

Nhân dịp tháng 7 là tháng tri ân, tưởng nhớ đến các anh hùng, liệt sỹ, tôi đến thăm một gia đình thân nhân liệt sỹ Hoàng Công Lam. Tại đây, tôi gặp cụ Nguyễn Thị Tửu- vợ của một lão thành cách mạng Hoàng Công Liệt (Tức Hoa) tại thôn Đông Bình- thị trấn Gia Bình- huyện Gia Bình- Bắc Ninh. Đôi bàn tay gầy guộc, run run thắp một nén nhang lên ban thờ gia tiên, lặng đi trong giây lát, cụ quay lại nghẹn ngào kể cho tôi nghe câu chuyện vô cùng cảm động về sự hy sinh của hai chiến sỹ cảm tử quân và nghĩa tình sâu nặng của gia đình cụ Tửu với liệt sỹ vô danh.

Câu chuyện xảy ra cách đây đã 75 năm, giữa năm 1948, Thực dân Pháp tiến hành nhiều cuộc càn quét, khủng bố khắp các làng, xã nhằm chống phá cơ sở kháng chiến của ta. Chúng tái lập tề, xây dựng đội lính bảo an, ngụy quyền, ngụy quân. Trong một trận đánh ác liệt tại thôn Bình Ngô- xã An Bình- Bắc Ninh, đội cảm tử quân của tình đội bắc Ninh đã tham gia chiến đấu, hai chiến sỹ đã hy sinh trong đó có liệt sỹ Hoàng Công Lam thôn Đông Bình. Nhận được tin báo từ người thân (bà Hanh-con cụ Tọa thôn Bình Ngô), đêm 14/6/1948, trong khi ông Hoa đi hoạt động cách mạng vắng nhà bà Nguyễn Thị Tửu đã cùng hai anh, em (Ông Dẫn, ông Triện) bí mật đưa liệt sỹ Hoàng Công Lam và đồng đội cùng hy sinh (Không có danh tính) về chôn cất cùng nhau tại đường Mả Ông thôn Đông Bình. Bà coi ông như người thân trong gia đình và đặt tên cho liệt sỹ vô danh đó với cái tên “Hoàng Công Phần”, lập bát hương cùng với gia tiên và chăm lo hương khói từ đó.

Tác giả và cụ Nguyễn Thị Tửu (92 tuổi), người cùng gia đình đã thầm lặng chăm sóc phần mộ, thờ cúng Liệt sỹ vô danh qua ¾ thế kỷ.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ (1954), chính quyền thôn đã sử dụng khu Văn Chỉ làm nghĩa trang để qui tập các liệt sỹ thời chống Pháp. Từ đó đến nay đã thêm 3 lần bốc hót, di dời hài cốt từ nghĩa trang Văn Chỉ, đến nghĩa trang xã Xuân Lai, rồi về nghĩa Trang Thị trấn Gia Bình.

75 năm trôi qua, đôi bạn cùng chiến đấu đã anh dũng hy sinh ngay trên mảnh đất quê hương thân yêu - Gia Bình, Kinh Bắc, hai liệt sỹ Hoàng Công Lam và “Hoàng Công Phần” luôn được bà Nguyễn Thị Tửu và gia đình thầm lặng chăm lo chu toàn: Hai quả trứng, hai bát cơm, hai bộ áo quần, vàng mã… trong ngày giỗ hàng năm như hai anh em ruột thịt.

Thấu hiểu được sự hy sinh cao cả và nghĩa tình sâu nặng của gia đình thân nhân Liệt sỹ Hoàng Công Lam, năm 1989, Chi hội Trưởng Chi hội Cựu chiến binh xã Xuân Lai- ông Hoàng Đình Lình đã 2 lần làm văn bản đề nghị Sở lao động thương binh và xã hội tỉnh Hà Bắc xem xét giải quyết chế độ đối với gia đình bà Tửu như thân nhân của liệt sỹ “Hoàng Công Phần”, nhưng không nhận được bất kỳ một câu trả lời nào từ các cơ quan chức năng.

Thời gian trôi đi đến nay đã tròn ¾ thế kỷ, cụ Hoàng Công Hoa, người hoạt động cách mạng lão thành đã qua đời, cụ bà Nguyễn Thị Tửu nay cũng đã ở tuổi 92 chân chậm, mắt mờ, việc chăm lo cúng giỗ hàng năm cho hai liệt sỹ từ lâu do vợ chồng anh Hoàng Công Trân (Con trai của hai cụ Hoa, Tửu) đảm nhiệm.

Sự hy sinh thầm lặng, vô tư, một nghĩa cử vô cùng cao đẹp của gia đình cụ Tửu đối với người chiến sỹ cách mạng đã xả thân vì Tổ quốc, cho đất nước được nở hoa độc lập, cho chúng ta có được cuộc sống bình yên, hạnh phúc hôm nay là bài học quý giá cho mỗi người. Đó là minh chứng cho câu “Ăn quả nhớ người trồng cây” - đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Một tấm gương sáng có sức lan tỏa về giáo dục truyền thống như gia đình cụ Nguyễn Thị Tửu rất đáng được các cơ quan chức năng quan tâm, chăm lo,  thể hiện tính nhân văn sâu sắc, cao cả của Chủ tịch Hồ Chí Minh về đạo lý “ Uống nước nhớ nguồn”!