Cây đa La Tiến - Nhân chứng lịch sử

Tận hưởng không gian tĩnh mịch, yên ả dưới vòm lá xanh thẳm, rộng lớn của cây đa La Tiến hôm nay, thế hệ trẻ khó có thể hình dung nổi cảnh tượng “dây thép gai đâm nát trời chiều” bi thương, chết chóc, "đầu rơi máu chảy" mà vô cùng bất khuất ở chính gốc đa này hơn 70 năm về trước.




Cây đa La Tiến từ lâu đã được biết đến như một chứng nhân lịch sử bởi trong những năm kháng chiến chống Pháp. Đây là nơi thực dân Pháp hành quyết các chiến sĩ cách mạng bằng cách treo lên cành đa chìa ra sông Luộc và hành hình vô cùng man rợ như cắt cổ, mổ bụng, chích điện, bêu xác trên ngọn đa…

Vũng Quạ trên dòng sông Luộc trở thành nơi chôn thây biết bao người con cảm tử của quê hương. Không ai dám vớt xác đem chôn bởi lính Pháp thường xuyên đi canô lùng sục. Nhiều người dân La Tiến và người lính từng tham gia trận chiến năm ấy đều không thể quên được tội ác của kẻ thù, khi những người con anh hùng của La Tiến như Phạm Thị Tị, Đinh Thị Mùi bị giặc bắt và giết khi tham gia công tác giao liên địch vận.

Trong số những người bị thực dân Pháp và bè lũ tay sai giết hại ở La Tiến có nữ Anh hùng liệt sĩ Trần Thị Khang - Chỉ huy Đội du kích Hoàng Ngân. Rơi vào tay giặc, song chị cương quyết không tiết lộ bất cứ thông tin nào cho kẻ thù. Giặc đã dụ dỗ, rồi dùng cực hình tra tấn hết sức dã man hòng khuất phục ý chí chị. Chúng treo ngược chị lên cành đa, tra tấn và dùng kìm rút hết móng tay, cắm kim lên cơ thể... Không thu được kết quả, giặc đã treo chị lên cây đa, cắt cổ rồi vứt xác chị xuống sông Luộc.

Kề bên cây đa trăm tuổi là đài liệt sỹ cao vút, in trên nền trời xanh, với dòng chữ vẫn tươi màu: “Nơi đây khu vực Cây đa La Tiến, những năm 1950 - 1954, kẻ thù đã giết hại 1.145 chiến sỹ, đồng bào yêu nước. Trong đó có 121 cán bộ, chiến sỹ nhân dân xã Yên Hòa, huyện Phù Cừ...”.

Trước tội ác man rợ của kẻ thù, tháng 1 năm 1954, bộ đội chủ lực phối hợp với quân dân Phù Cừ đã tiêu diệt bốt La Tiến, giải phóng quê hương. Và cây đa La Tiến đã trở thành biểu tượng cho sự bất khuất, kiên cường của người dân Nguyên Hòa nói riêng và người dân Hưng Yên nói chung.

Để tưởng nhớ tới công lao của cán bộ, chiến sĩ và đồng bào tao bị sát hại tại bốt La Tiến đồng thời giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ, năm 2009, huyện Phù Cừ đã chỉ đạo cho xây dựng đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ bên cạnh cây đa La Tiến sum suê toả bóng bên dòng sông Luộc. Công trình khánh thành vào dịp kỷ niệm 63 năm ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7/2010). Hằng năm, đến ngày 27/7, chính quyền địa phương và người dân các vùng đều về bên gốc đa để làm lễ cầu siêu cho linh hồn các liệt sĩ và người dân vô tội đã ngã xuống tại La Tiến.




Di tích này đã trở thành địa chỉ đỏ nhằm giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống cách mạng. Ngày nay, khi đến xã Nguyên Hòa, đến với di tích lịch sử quốc gia cây đa và đền La Tiến, khách tham quan được sống trong khung cảnh của một làng quê yên bình. Và tấm bia căm thù đứng đó sừng sững giữa đất trời, vừa nhắc nhở các thế hệ hôm nay về tội ác của kẻ thù, vừa như lời tri ân với những chiến sĩ, đồng bào đã hy sinh anh dũng để bảo vệ quê hương.

Theo các cụ cao niên ở làng, không ai biết được cây đa cổ thụ, chứng nhân của lịch sử, có từ thời nào, chỉ biết rằng, các sách còn lưu giữ được nói cây có khoảng 200 năm trước. Từ những chỗ cành bị chặt phá, những chồi non đã mạnh mẽ bật lên thành tán lá xòe rộng bên dòng sông Luộc.

Trải bao biến đổi của lịch sử, tự nhiên, cây đa vẫn xanh tốt. Rễ đa to như cột đình cắm sâu vào đất, tạo thành nhiều hang hốc. Nhìn những lá cành vẫy gió, thảnh thơi nghiêng mình cạnh dòng sông, mấy ai nghĩ rằng, trước đó cây đa La Tiến đã phải chứng kiến biết bao mất mát, đau thương cũng như những khát khao chưa bao giờ tắt về cuộc sống hạnh phúc, bình yên của miền quê nghèo mà kiên trung, bất khuất.