Chỉ lo lương hưu quá thấp!

Tại hội thảo về cải cách chính sách BHXH mới đây, ông Phạm Trường Giang, Vụ trưởng Vụ BHXH - Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH), cho rằng việc quy định thời gian tham gia BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu 20 năm như hiện nay là quá dài, chưa hấp dẫn người lao động (NLĐ). Do đó, Bộ LĐ-TB-XH sẽ đề xuất điều chỉnh thời gian tối thiểu để được hưởng lương hưu xuống 15 năm, 10 năm.

Linh hoạt chính sách BHXH

Theo ông Phạm Trường Giang, hiện tại Bộ LĐ-TB-XH mới đang tính toán các tác động chi tiết liên quan đến định hướng này, chưa có con số cụ thể. "Tuy nhiên, trên tinh thần là phải giảm thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu, nhằm tạo ra chính sách linh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia BHXH" - ông Giang nói.

Chỉ đạo tại hội thảo này, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng quy định 20 năm đóng BHXH trở lên mới được hưởng lương hưu là cứng nhắc. Do đó cần có cơ chế, chính sách, thủ tục hành chính để đơn giản hóa và giảm thời gian đóng BHXH để thu hút người tham gia.

Phó Thủ tướng dẫn chứng số liệu của ngành lao động cho thấy mỗi năm có thêm 700.000 người đóng BHXH nhưng có tới 600.000 người cũng rời khỏi hệ thống để nhận BHXH một lần. Như vậy, sự gia tăng nguồn quỹ hưu trí hằng năm gần như không đáng kể. "Do đó, phải tính toán hấp dẫn hơn để NLĐ không hưởng BHXH một lần" - Phó Thủ tướng gợi ý.

Người lao động trực tiếp sản xuất có thời gian làm việc ngắn khó có điều kiện hưởng lương hưu (Ảnh: HOÀNG TRIỀU)

Bà Đinh Thu Hiền, Phó Ban Thực hiện chính sách BHXH Việt Nam, cho rằng điều chỉnh thời gian tối thiểu để được hưởng lương hưu xuống 15 năm, 10 năm là có cơ sở. Thực tế, qua nghiên cứu và thăm dò ý kiến của các viện, tổ chức, có nhiều ý kiến cho rằng thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu tối thiểu 20 năm là quá dài. "Ai cũng biết nếu đóng BHXH trong thời gian ngắn sẽ hưởng mức lương thấp hơn nhưng nếu thời gian là 10 năm thì họ sẽ hào hứng hơn. Ngoài ra, nếu rút ngắn thời gian tham gia BHXH để được hưởng lương hưu, những người khi 40-50 tuổi mới đóng BHXH thì vẫn đủ điều kiện hưởng lương hưu" - bà Hiền nói.

Ông Lê Đình Quảng, Phó Ban Quan hệ Lao động Tổng LĐLĐ Việt Nam, cho rằng về bản chất của BHXH, mục tiêu phải là bảo đảm an sinh xã hội lâu dài cho NLĐ, do đó vấn đề hưu trí luôn là vấn đề được quan tâm nhất. Nếu có chính sách rút ngắn thời gian tham gia BHXH còn 15 năm hoặc 10 năm thay vì 20 năm như hiện nay sẽ tốt và có lợi hơn cho người tham gia BHXH.

Sẽ giảm tỉ lệ hưởng

Bà Nguyễn Nguyệt Nga, chuyên gia cao cấp về BHXH của Ngân hàng Thế giới, nhận định nếu điều chỉnh giảm thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu sớm hơn so với quy định hiện hành sẽ phải thiết kế công thức tính lương hưu tương ứng theo hướng giảm tỉ lệ hưởng.

"Ví dụ, hiện nay lao động nữ đóng BHXH đủ 15 năm được hưởng lương hưu với tỉ lệ 45% thì nếu đóng 10 năm BHXH, tỉ lệ hưởng lương hưu sẽ phải ít hơn. Còn nếu giảm số năm đóng BHXH xuống mà tỉ lệ hưởng vẫn giữ ở mức 45% như hiện nay thì công thức tính lương hưu đó quá "hào phóng", không bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng" - bà Nga phân tích.

Ông Lê Đình Quảng cũng cho rằng việc giảm thời gian đóng BHXH sẽ giúp nhiều lao động được hưởng lương hưu hơn so với hiện nay. "Còn việc băn khoăn về tỉ lệ hưởng lương hưu sẽ thấp khi thời gian đóng ngắn hơn, đây là thực tế theo nguyên tắc đóng - hưởng. Muốn thay đổi thì cần phải sửa đồng bộ các chính sách" - ông Quảng nói. Cụ thể hơn, ông Quảng phân tích muốn có lương hưu cao, ngoài việc triển khai nhiều chính sách đồng bộ khác thì một yếu tố rất quan trọng là phải thay đổi mức tiền đóng vào quỹ BHXH. Muốn hưởng lương hưu cao thì chỉ có cách là phải đóng BHXH hằng tháng cao.

Theo ông Quảng, việc giảm thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu không nhằm mục đích ngăn chặn người tham gia BHXH xin hưởng chế độ BHXH một lần. Chính sách này chỉ nhằm khắc phục những bất cập hiện nay của chính sách BHXH để tạo điều kiện tốt hơn cho người tham gia, có nhiều sự chọn lựa hơn.

Ông Đặng Thanh Long, Viện trưởng Viện Chính sách công - Trường ĐH Kinh tế Quốc dân, cũng chỉ ra bất cập dẫn đến nguy cơ mất cân đối giữa tỉ lệ đóng và hưởng khi cho rằng không nước nào áp dụng mức đóng BHXH khoảng 22% nhưng lại hưởng đến 75% như Việt Nam.