Nhiều vụ án liên quan đến nâng khống giá thiết bị y tế

Mới đây, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố bị can, tạm giam ông Nguyễn Quốc Anh, 61 tuổi, PGS.TS, nguyên Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai; ông Nguyễn Ngọc Hiền - nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai; bà Trịnh Thị Thuận - Kế toán trưởng, Trưởng phòng tài chính kế toán Bệnh viện Bạch Mai cùng về tội về tội Lợi dụng chức vụ trong thi hành công vụ, theo điều 356 Bộ Luật hình sự 2015; Phạm Đức Tuấn, 42 tuổi, Chủ tịch HĐQT, Giám đốc Công ty BMS; Ngô Thị Thu Huyền, 37 tuổi, Phó giám đốc BMS để điều tra tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; khởi tố và cấm đi khỏi nơi cư trú với Trần Lê Hoàng, 42 tuổi, thẩm định viên Công ty cổ phần Thẩm định giá và dịch vụ tài chính Hà Nội (VFS).

Quá trình lắp đặt hệ thống robot hỗ trợ phẫu thuật thần kinh, tờ khai Hải quan ghi nhận sản phẩm được nhập khẩu giá 7,4 tỷ đồng, bao gồm cả thuế VAT. Tuy nhiên, những người này bị cáo buộc nâng khống giá của hệ thống lên 39 tỷ đồng và hợp thức bằng chứng thư thẩm định giá không có giá trị pháp lý, đưa vào hợp đồng liên doanh, liên kết với Bệnh viện Bạch Mai.

Một số lãnh đạo, cán bộ Bệnh viện Bạch Mai đã lợi dụng chủ trương xã hội hóa liên doanh, liên kết mua sắm trang thiết bị y tế phục vụ khám, chữa bệnh, đã làm trái quy định của nhà nước để doanh nghiệp nâng khống giá thiết bị lên gấp nhiều lần, gây thiệt hại lớn cho bệnh nhân.

Tại Hà Tĩnh, ngày 18/9, thông tin từ Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Hà Tĩnh cho biết khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam đối với bà Mai Thị Hoa, Giám đốc Công ty CP đầu tư trang thiết bị y tế Hà Tĩnh, để điều tra về tội trốn thuế.

Theo kết quả điều tra bước đầu, từ tháng 8-12/2018, Công ty CP Đầu tư trang thiết bị y tế Hà Tĩnh do bà Mai Thị Hoa làm giám đốc đã mua 4 bộ máy giặt, máy sấy công nghiệp của Công ty CP The One Việt Nam (trụ sở tại TP.Hà Nội) với tổng số tiền hơn 2 tỉ đồng. Sau đó, Công ty thiết bị y tế Hà Tĩnh bán 4 bộ máy giặt, máy sấy công nghiệp này cho 4 bệnh viện tuyến huyện ở Hà Tĩnh với giá 12 tỉ đồng.

Cuối tháng 4/2020, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an ra quyết định khởi tố bị can, lệnh khám xét và lệnh bắt bị can để tạm giam, áp dụng các biện pháp ngăn chặn về tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng đối với Nguyễn Nhật Cảm, Giám đốc CDC Hà Nội cùng nhiều cán bộ của trung tâm này. Về doanh nghiệp, khởi tố và tạm giam Đào Thế Vinh, giám đốc Công ty TNHH Vật tư khoa học và thương mại Việt Nam (MST); Nguyễn Trần Duy, tổng giám đốc Công ty cổ phần định giá và bán đấu giá tài sản Nhân Thành; Nguyễn Ngọc Nhất, nhân viên Công ty TNHH phát triển khoa học Vitech và Nguyễn Thanh Tuyền, nhân viên Công ty TNHH thiết bị y tế Phương Đông.

Từ các tài liệu thu thập được, cơ quan điều tra xác định hệ thống máy xét nghiệm Realtime PCR phòng chống COVID-19 khi nhập về Việt Nam giá khoảng 2,3 tỉ đồng. Tuy nhiên các doanh nghiệp nhập khẩu, phân phối mua bán lòng vòng với nhau và CDC Hà Nội đã mua với giá 7 tỉ đồng, gấp 3 lần giá nhập.

Cũng liên quan đến việc đấu thầu thiết bị y tế, ngày 6-11, tổ công tác Bộ Công an đã phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức khám xét Bệnh viện Mắt TP Hồ Chí Minh để điều tra vụ vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng. Giám đốc BV Mắt TPHCM cùng một số cá nhân có liên quan bị Cơ quan cảnh sát đều tra Bộ Công an thực hiện các biện pháp tố tụng, khám xét nơi làm việc.

Mới đây, Thanh tra tỉnh Đắk Nông vừa công bố bản kết luận, cho thấy hàng loạt sai phạm liên quan mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, đấu thầu thuốc kéo dài nhiều năm tại Sở Y tế Đắk Nông. Thanh tra tỉnh Đắk Nông cho biết, đã thanh tra 14/28 gói thầu trang thiết bị, vật tư y tế với tổng giá trị trúng thầu gần 128 tỷ đồng (chưa kể 6 gói thầu đã được Kiểm toán Nhà nước khu vực XII kết luận; 8 gói thầu còn lại không thanh tra, do các đơn vị liên quan không cung cấp hồ sơ, chứng cứ, tài liệu).

Qua thanh tra cho thấy, 97 loại trang thiết bị, vật tư y tế của 14 gói thầu (nêu trên) có đủ hồ sơ, được định giá thầu hơn 97,8 tỷ đồng. Giá trị thẩm định trúng thầu giảm được hơn 72 triệu đồng, nhưng thanh tra xác định lại giá trị thực chỉ hơn 79,9 tỷ đồng (chênh lệch hơn 17,8 tỷ đồng). “48 loại trang thiết bị, vật tư y tế có tỷ lệ  phần trăm chênh lệch giữa trúng thầu so với giá xác định lại từ 35% trở lên. Cá biệt, có một số trang thiết bị, vật tư y tế có giá trúng thầu chênh lệch từ 65%-85% (gấp 1,8 đến 5,7 lần). Việc này có dấu hiệu vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, quy định tại điều 222, BLHS năm 2015”, kết luận thanh tra nêu.

Thanh tra tỉnh Đắk Nông xác định, hồ sơ đấu thầu thuốc chữa bệnh tại Sở Y tế  Đắk Nông chưa đảm bảo tính pháp lý. Ngoài ra, sở này còn xây dựng kế hoạch mua sắm vật tư y tế, hóa chất hằng năm chưa sát với nhu cầu sử dụng thực tế. Cụ thể, số vật tư y tế, hóa chất đã đấu thầu nhưng không mua giá trị hơn 18 tỷ đồng và mua sắm thêm vượt số lượng đấu thầu hơn 8,6 tỷ đồng. Vấn đề đặt ra, hàng tỷ đồng chênh lệch vào túi ai?

Còn đâu đó “con sâu làm rầu nồi canh”, chỉ vì lợi ích cá nhân của của những người được gọi là lãnh đạo, quản lý của các bệnh viện lập ra “liên minh” để nâng khống gói thầu thiết bị y tế nhằm trục lợi. Từ những bức xúc của người dân, của dư luận, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định xã hội hóa ngành y tế là cần thiết, nhưng phải công khai, minh bạch, sai phạm phải xử lý nghiêm. Thủ tướng cũng chỉ đạo công khai hóa giá hải quan nhập khẩu thiết bị và những hình thức khác để giám sát giá thiết bị, không để vấn đề xã hội hóa bị lợi dụng để phục vụ tốt nhất quyền lợi của người bệnh.

Có ngăn được nâng khống giá thiết bị y tế?

Vụ việc hai thiết bị y tế bị nâng khống giá khiến người bệnh phải trả phí cao hơn nhiều lần xảy ra tại Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) đang khiến vấn đề mua sắm, đầu tư thiết bị y tế vào bệnh viện công nóng hơn bao giờ hết.

Vì vậy, việc Bộ Y tế ra mắt cổng thông tin công khai giá thiết bị y tế vào ngày 9/9/2020 mang đến một chút hi vọng sẽ ngăn chặn được tình trạng này. Thế nhưng, liệu thực tế có được như kỳ vọng?

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn - vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế Bộ Y tế, ở cổng thông tin này sẽ có giá thiết bị y tế tương ứng với cấu hình, tính năng kỹ thuật, thuế phí, các dịch vụ cơ bản đi kèm như bảo hành, vận chuyển, lắp đặt, đào tạo hướng dẫn sử dụng, linh kiện thay thế... Giá này do các nhà cung cấp (do Bộ Y tế cấp tài khoản) tự công bố trên cổng thông tin.

Giá công khai là giá nhà cung cấp niêm yết, nhưng quy định hiện hành bệnh viện muốn mua hàng thì phải đấu thầu và chọn giá rẻ nhất (thông qua bỏ giá bí mật để cạnh tranh), giờ giải quyết giá niêm yết thì công khai nhưng giữa giá đó và giá dự thầu khác nhau như thế nào, khoảng chênh ấy gọi là gì... thì chưa thấy Bộ Y tế nói.

Đó là chưa kể đến nhu cầu có một công cụ để tra cứu đã được cơ sở y tế, người mua dịch vụ y tế nói đến từ lâu, nhưng Bộ Y tế vì sao lại chậm trễ công khai giá thiết bị y tế đến thế? Có ý kiến cho rằng giá thuốc công khai được vì có luật, giá thiết bị chưa công khai vì chưa có luật yêu cầu! Nhưng luật nào mà chẳng ban hành vì đòi hỏi từ cuộc sống, có lẽ Bộ Y tế cần nhìn nhận đó là đòi hỏi thực tế từ rất lâu nay.

Trong những năm qua, việc ban hành và triển khai thực hiện Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13, Nghị định số 63/2014/NĐ-CP của Chính phủ về hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu và các Thông tư hướng dẫn của các Bộ đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát công tác đấu thầu của các cơ quan nhà nước, các chủ đầu tư, bên mời thầu và nhà thầu, từng bước chuyên nghiệp hóa trong hoạt động đấu thầu. Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hoạt động đấu thầu tại các bộ, ngành, địa phương trong những năm qua được triển khai khá tốt, tỷ lệ tiết kiệm bình quân luôn duy trì ở mức khá năm 2016 (đạt 7,11%), số lượng gói thầu đấu thầu qua mạng tăng nhanh theo từng năm với tỷ lệ thực hiện cao, đảm bảo công khai, minh bạch các thông tin. Bên cạnh đó, nhằm tăng cường, khuyến khích, tạo điều kiện cho hàng hóa, sản phẩm sản xuất trong nước phát triển để từng bước thay thế hàng hóa nhập khẩu, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-TTg ngày 04 tháng 4 năm 2017 về việc tăng cường sử dụng vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước trong công tác đấu thầu các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng vốn nhà nước.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác đấu thầu tại các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp còn nhiều tồn tại, thách thức, như: Thời gian trong đấu thầu kéo dài do các nguyên nhân chủ quan, hiệu quả đấu thầu chưa đạt được như kỳ vọng; các bên trong đấu thầu (người có thẩm quyền, chủ đầu tư, bên mời thầu, tư vấn đấu thầu...) chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo quy định, quá trình thực hiện còn để xảy ra nhiều sai sót, vi phạm; vẫn còn tình trạng đùn đẩy trách nhiệm lên Thủ tướng Chính phủ đối với những nhiệm vụ đã được phân cấp giải quyết theo thẩm quyền; việc công khai, minh bạch thông tin chưa được đảm bảo theo quy định; các hành vi vi phạm chưa được giải quyết triệt để, tình trạng biến tướng với những biểu hiện phức tạp và tinh vi như dàn xếp, “quân xanh”, “quân đỏ”, chia nhỏ gói thầu để chỉ định thầu, quy định các điều kiện bất hợp lý, không phù hợp trong hồ sơ mời thầu (HSMT), đặc biệt tình trạng cản trở, hạn chế sự tham gia của nhà thầu (quây thầu, vây thầu) vẫn tiếp diễn, chưa được khắc phục.

Chính vì vậy, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị số 47/CT-TTg ngày 27/12/2017 về việc chấn chỉnh công tác đầu thầu trong các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng vốn nhà nước. Doanh nghiệp hội viên của Hiệp hội Doanh nghiệp của Thương binh và NKT Việt Nam nên xem xét và tuân thủ đúng quy định của pháp luật liên quan đến công tác đấu thầu, không vì lợi ích doanh nghiệp mà gây ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến cộng đồng và xã hội. Tuyệt đối không nên có những hành vi gian dối, thông thầu gây hậu quả nghiêm trọng.