Hóa giải điều hành chính sách tiền tệ giữa tỷ giá và lãi

Tỷ giá liên tiếp phá đỉnh

Sau giai đoạn tương đối ổn định trong nửa đầu năm, tỷ giá USD/VND đã có những biến động khá mạnh trong quý III. Đơn cử, tỷ giá trung tâm giữa VND và USD Mỹ được Ngân hàng Nhà nước công bố hôm 26/9 ở mức 24.084 đồng/USD, tăng 8 đồng so với ngày trước đó. Đây là mức giá cao nhất của tỷ giá trung tâm từ trước đến nay.

Tuy nhiên đà tăng của USD vẫn chưa dừng lại và tiếp tục phá đỉnh trong ngày 27/9 với mức 24.088 VND/USD, tăng 2 đồng so với hôm trước. Tỷ giá USD/VND tại các ngân hàng thương mại cũng tăng cao. Giá USD bán ra tại một số ngân hàng đã vượt mức 24.600 đồng/USD.

Áp dụng biên độ 5%, các ngân hàng thương mại được phép giao dịch với tỷ giá trần là 25.292 đồng/USD và tỷ giá sàn là 22.883 đồng/USD.

Tỷ giá mua tham khảo tuần qua vẫn được Sở Giao dịch Ngân hàng Nhà nước duy trì ở mức 23.440 đồng/USD. Còn tỷ giá bán tham khảo được điều chỉnh tăng lên mức 25.238 đồng/USD. Cùng xu hướng, tỷ giá USD/VND tại các ngân hàng thương mại cũng tăng cao. Giá USD bán ra tại một số ngân hàng đã vượt mức 24.600 đồng/USD.

Tương tự, giá USD trên thị trường tự do cũng đi lên. Giá USD tự do tuần qua được giao dịch phổ biến quanh mức 24.350-24.450 đồng/USD (mua vào – bán ra), tăng 30 đồng ở chiều mua vào và tăng 50 đồng ở chiều bán ra so với phiên liền trước.

Tuy vậy, giá bán USD tại thị trường tự do vẫn đang thấp hơn giá bán tại các ngân hàng thương mại khoảng 150 đồng/USD.

Tỷ giá USD trong nước chịu nhiều sức ép khi chỉ số DXY - thước đo sức mạnh của đồng bạc xanh - đã bước sang tuần tăng điểm thứ 10 liên tiếp, qua đó đánh dấu chuỗi tăng điểm dài nhất trong gần một thập kỷ qua.

Nhận định về câu chuyện này, ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích Khối Khách hàng cá nhân Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam đánh giá, áp lực tỷ giá hiện nay rất lớn, nằm ngoài dự đoán của thị trường. Lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm đã lên tới 4,56%, kéo đồng bạc xanh mạnh lên và đây đang là điều đáng lo ngại nhất với thị trường.

Đáng chú ý, tỷ giá “nổi sóng” thời gian gần đây không chỉ do USD tăng giá trở lại trên thị trường quốc tế. Việc Ngân hàng Nhà nước duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng, ngược lại với chính sách tiền tệ thắt chặt tại Mỹ là một trong những nguyên nhân gây áp lực cho tỷ giá VND/USD.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, vấn đề tỷ giá là câu chuyện mà nhiều doanh nghiệp rất quan tâm. Tỷ giá cũng là một phần trong chi phí tài chính của doanh nghiệp.

“Lãi suất giảm đương nhiên tỷ giá tăng, về mặt kinh tế học là như vậy. Do đó điều hành cần phải có sự hài hoà, ổn định. Tỷ giá tăng thì được lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu, tuy nhiên sản xuất trong nước phụ thuộc rất nhiều vào nhập khẩu. Tỷ lệ nhập khẩu/GDP gần 100%. Như vậy, khi tỷ giá tăng thì các doanh nghiệp nhập khẩu sẽ khó khăn. Do đó đây là một bài toán khó”, bà Hồng nói.

Theo đó, để giảm bớt áp lực lên tỷ giá, Ngân hàng Nhà nước mới đây đã kích hoạt trở lại hoạt động phát hành tín phiếu sau khi tạm ngưng từ đầu tháng 3/2023. Theo đó, liên tiếp trong 5 phiên giao dịch gần đây nhà điều hành đã chào thầu thành công 70.000 tỷ đồng tín phiếu 28 ngày, hút ra khỏi hệ thống ngân hàng lượng VND tương ứng.

Chính sách tiền tệ liệu có đảo chiều?

Trong ba công cụ để kiểm soát tỷ giá gồm tăng lãi suất, bán USD ra và hút tiền đồng về, trong bối cảnh hiện tại, Ngân hàng Nhà nước chỉ còn công cụ duy nhất là hút tiền đồng.

Tín dụng tăng trưởng ì ạch, thanh khoản ngân hàng đang dư thừa lớn, các ngân hàng đưa lãi suất xuống mức thấp ngang bằng với thời điểm dịch Covid-19; đồng thời lãi suất trên thị trường liên ngân hàng gần đây liên tục về sát mức 0%.

Cụ thể, lãi suất kỳ hạn qua đêm xuống 0,14%/năm, 1 tuần quanh 0,33%/năm, 2 tuần 0,49%/năm, 1 tháng 1,1%/năm, 3 tháng 3,07%/năm, 6 tháng 4,94%/năm… Riêng lãi suất USD trên thị trường liên ngân hàng dao động từ 5% - 5,74%/năm ở các kỳ hạn. Lãi suất VND liên tục giảm, trong khi USD lại tăng lên càng làm cho mức chênh lệch lãi suất giữa VND và USD ngày càng tăng cao. Điều này gây sức ép lên tỷ giá, đó là nguyên nhân khiến Ngân hàng Nhà nước phải hút tiền về qua tín phiếu sau hơn 6 tháng tạm ngưng trong bối cảnh thanh khoản hệ thống dư thừa.

Tuy nhiên, ngay sau động thái hút tiền về của Ngân hàng Nhà nước, lãi suất trên thị trường liên ngân hàng tăng nhẹ. Theo số liệu mới nhất được Ngân hàng Nhà nước công bố, lãi suất bình quân liên ngân hàng tại kỳ hạn qua đêm (kỳ hạn chính chiếm khoảng 85% - 90% giá trị giao dịch) đã tăng lên 0,15% trong phiên 28/9 từ mức 0,14% ghi nhận vào phiên 21/9. Lãi suất các kỳ hạn chủ chốt khác cũng có xu hướng tăng như: kỳ hạn 1 tuần tăng từ 0,33% lên 0,35%; kỳ hạn 2 tuần hiện ở mức 0,55%; kỳ hạn 1 tháng tăng từ 1,03% lên 1,14%.

Một câu hỏi đặt ra là việc hút tiền về của Ngân hàng Nhà nước có ảnh hưởng đến lãi suất VND hay không? Về việc này, một chuyên gia cho rằng lượng tiền hút về tính đến thời điểm hiện nay chưa đến 1 tỷ USD trong bối cảnh các ngân hàng dư thừa thanh khoản nên sẽ không tác động đến mặt bằng lãi suất VND. Hơn nữa, qua 4 lần điều chỉnh lãi suất điều hành đi xuống, mặt bằng lãi suất huy động trên thị trường hiện nay vẫn còn đang thực dương. Lãi suất cho vay giảm chậm nhưng cũng đã đi xuống nhưng tăng trưởng tín dụng vẫn không nhanh lên được.

Bên cạnh đó, “tay trái” hút tiền về, “tay phải” lại đẩy tín dụng, đưa nguồn vốn ra thị trường. Ngân hàng Nhà nước sử dụng thị trường mở sau nhiều tháng không có giao dịch nào cho thấy sự linh hoạt trong điều hành chính sách.

Trên toàn hệ thống, theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, tính tới giữa tháng 9/2023, tín dụng mới tăng 5,56%, bằng một nửa tốc độ tăng tín dụng cùng kỳ năm ngoái. Có thể thấy, động thái phát hành tín phiếu để hút tiền về được Ngân hàng Nhà nước sử dụng trong 6 ngày liên tiếp gần đây tổng cộng 90.000 tỷ đồng từ các ngân hàng. Khối lượng phát hành ban đầu ở mức 10.000 tỷ đồng cho ba phiên đầu tiên, sau đó tăng lên 20.000 tỷ đồng trong ba phiên gần nhất. Liệu đây có phải động thái đảo chiều, thắt chặt chính sách tiền tệ của NHNN?

Lo ngại khả năng đảo chiều chính sách tiền tệ theo hướng thắt chặt cũng khá dễ hiểu. Bởi so sánh với thời điểm tháng 6 năm ngoái, thanh khoản tại các ngân hàng dồi dào, Ngân hàng Nhà nước cũng đã phát hành tín phiếu trên kênh thị trường mở, với tổng khối lượng phát hành lên đến gần 660.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại đã có nhiều sự khác biệt dù thanh khoản tại các ngân hàng tại hai thời điểm đều dồi dào. Song nguyên nhân của vấn đề này trong năm nay lại khác nhiều so với năm trước.

Động thái phát hành tín phiếu của Ngân hàng Nhà nước nhằm điều chỉnh trạng thái thanh khoản ngắn hạn trên hệ thống và là hoạt động thường thấy từ các ngân hàng trung ương, không đồng nghĩa với việc Ngân hàng Nhà nước sẽ đảo chiều chính sách tiền tệ.

Trên thực tế, việc phát hành tín phiếu còn có thể được coi là tích cực, thay vì Ngân hàng Nhà nước lựa chọn phương án bán ngoại tệ từ dự trữ ngoại hối. Thông qua nghiệp vụ này, cơ quan quản lý có thể có những đánh giá mức độ dồi dào của thanh khoản, điều chỉnh mức lãi suất trên thị trường 2 - thị trường liên ngân hàng - để cân đối giữa áp lực tỷ giá.

Lý giải nguyên nhân hút tiền qua kênh tín phiếu, Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà chia sẻ, USD tăng giá mạnh thời gian gần đây, hiện Ngân hàng Nhà nước đang theo dõi sát thị trường ngoại tệ, đang điều hành để ổn định tỷ giá. Mặc dù vậy, ông Hà cũng nêu thế khó của nhà điều hành khi lãi suất và tỷ giá có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.

“Mấy ngày gần đây, Ngân hàng Nhà nước đã phải điều tiết tín phiếu ngắn hạn để giảm bớt thanh khoản dư thừa trên hệ thống, cố gắng để không tác động lớn tới mặt bằng lãi suất. Hiện nay, lãi suất thị trường liên ngân hàng vẫn ổn định. Dù vậy, áp lực thời gian tới vẫn rất lớn khi chúng ta cần cân đối giữa lãi suất và tỷ giá”, Phó Thống đốc nhận định./.