Từ đất mặn đến cây trồng cứu cánh
Tân Phú Đông là vùng đất mà biến đổi khí hậu hiện diện rõ rệt: mặn xâm nhập sâu, đất khô hạn kéo dài, nước ngọt khan hiếm. Lúa từng là sinh kế chính nhưng ngày càng bấp bênh, chi phí sản xuất tăng trong khi giá bán không đổi. Người dân đứng trước nguy cơ trồng đến đâu, thua lỗ đến đó.
Trong hoàn cảnh đó, cây sả xuất hiện như một lựa chọn hợp lý. Vừa chịu mặn tốt, vừa ít tốn chi phí phân – thuốc, lại có đầu ra tương đối ổn định, sả nhanh chóng trở thành cây trồng chủ lực. Lợi nhuận 80–100 triệu đồng/ha/năm đã giúp nhiều hộ dân thoát nghèo, ổn định cuộc sống. Vùng chuyên canh sả mở rộng, các HTX được thành lập để đứng ra tổ chức sản xuất, tiêu thụ và hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân.
Mô hình kinh tế tuần từ cây xả mở ra hướng chuyển đổi nông nghiệp bền vững cho cả một vùng đất.
Sản xuất sả ở Tân Phú Đông ban đầu chỉ là mô hình chuyển đổi cây trồng. Nhưng khi người dân và các HTX bắt đầu nghĩ xa hơn chuyện bán cây tươi, những yếu tố tuần hoàn dần xuất hiện.
Việc ưu tiên sử dụng phân hữu cơ thay cho phân hóa học giúp cải thiện chất đất, giảm chi phí đầu vào và giảm nguy cơ đất bạc màu. Đây không chỉ là thay đổi kỹ thuật, mà còn là cách khởi động chu trình “trả lại” cho đất những gì cây đã lấy đi.
Một dấu hiệu rõ hơn của tư duy tuần hoàn nằm ở cách người dân tận dụng lá sả – phần phụ phẩm vốn bị bỏ lại hoặc đốt đi sau mỗi vụ thu hoạch. Huyện đang triển khai mô hình tái sử dụng lá sả để trồng nấm và ủ phân hữu cơ. Lá sả biến thành giá thể; sau khi trồng nấm, phần bã lại trở thành phân bón trả về ruộng. Một vòng tròn nhỏ nhưng đầy ý nghĩa: thay vì tạo ra chất thải, người dân biến nó thành nguồn tài nguyên mới.
Từ những bước đi như vậy, có thể thấy kinh tế tuần hoàn không phải điều gì xa xỉ hay đòi hỏi công nghệ cao. Nó bắt đầu từ việc nhìn nhận phụ phẩm bằng con mắt khác: không phải rác thải, mà là nguyên liệu của một chu trình mới.
Giá trị không chỉ nằm ở kinh tế
Cây sả rõ ràng giúp tăng thu nhập cho người dân, nhưng tác động của nó vượt ra ngoài con số lợi nhuận.
Nhiều phụ phẩm trước đây bị bỏ đi nay trở thành công việc cho lao động nhàn rỗi. Phụ nữ lớn tuổi có thể tham gia cắt lá, bó sả, kiếm thêm 3–4 triệu đồng/tháng. Người trẻ có cơ hội làm việc trong HTX, tiếp cận kỹ thuật, quy trình VietGAP, học cách tổ chức sản xuất theo chuỗi.
Môi trường cũng hưởng lợi: không còn cảnh đốt lá sả gây ô nhiễm, đất đai được cải thiện nhờ phân hữu cơ, lượng hóa chất sử dụng được giảm đáng kể. Những thay đổi nhỏ nhưng tích tụ lại tạo nên nền tảng bền vững cho sản xuất lâu dài trên vùng đất khó.
Dù có những chuyển biến tích cực, mô hình tuần hoàn từ cây sả vẫn còn khoảng cách so với mục tiêu hoàn chỉnh. Diện tích tái sử dụng lá sả hiện mới ở mức thí điểm, chưa tương xứng với quy mô vùng trồng hàng nghìn héc-ta. Chuỗi chế biến hiện mới dừng lại ở sản phẩm tinh dầu và hàng tươi, chưa đa dạng hóa sang các sản phẩm sâu hơn như dược liệu, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng.
Các sản phẩm từ cây sả được nhiều người ưa chuộng
Bên cạnh đó, để một mô hình tuần hoàn vận hành trơn tru, yếu tố tổ chức rất quan trọng: tiêu chuẩn sản xuất, quy trình thu gom phụ phẩm, kỹ thuật ủ phân, cơ sở hạ tầng xử lý… Hiện những điều kiện này mới chỉ hình thành bước đầu, cần được hỗ trợ mạnh hơn để đi vào ổn định.
Điều đáng nói là Tân Phú Đông đã chứng minh một thực tế đơn giản: khi một cộng đồng biết tận dụng đúng lợi thế tự nhiên, chọn đúng cây trồng và tổ chức đúng cách, ngay cả vùng đất nhiễm mặn cũng có thể trở thành vùng sinh kế vững vàng.
Kinh tế tuần hoàn từ cây sả vẫn còn là câu chuyện đang viết dở. Nhưng những mảnh ghép đã xuất hiện – phân hữu cơ, tái sử dụng lá sả, sản phẩm OCOP, HTX liên kết – đủ để thấy một hướng đi rõ ràng: hướng đi mà giá trị không chỉ đến từ phần cây bán được, mà còn từ cách người dân giữ gìn đất, giảm thất thoát tài nguyên và tạo thêm sinh kế cho nhau.
Tân Phú Đông còn phải đi xa để có một mô hình tuần hoàn hoàn chỉnh. Nhưng hành trình đã bắt đầu, và quan trọng hơn: nó bắt đầu đúng hướng.
Ý kiến độc giả
Tiêu điểm
