“Nghĩa trang Miền Nam” trên đất xứ Nghệ

Cách đây hơn 60 năm có một bệnh viện mang tên: Bệnh viện miền Nam. Bệnh viện này được thành lập để chăm sóc sức khỏe cho những thương, bệnh binh, cán bộ chiến sỹ từ các tỉnh miền Nam tập kết ra miền Bắc. Bệnh viện miền Nam được xây dựng trên vùng đất có tên gọi dăm Mụ Nuôi thuộc xã Hưng Dũng (nay là phường Hương Dũng, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An).

Các thương, bệnh binh được chăm sóc sức khỏe tại bệnh viện Miền Nam có nhiều người vì thương tật quá nặng mà qua đời; nhiều cán bộ, con em miền Nam tập kết ra bắc vì người thân ở quê mất đi, có người vì cuộc chiến tranh kéo dài không về lại được quê nhà mà định cư sinh sống rồi qua đời trên vùng đất dăm Mụ Nuôi. Nghĩa trang Miền Nam hình thành từ đó. Lúc đầu những người già (số rất ít) trong hội đồng hương Miền Nam thường hương khói dọn dẹp, nhưng dần các cụ mất đi và nghĩa trang Miền Nam dần bị lãng quên.

Mãi đến năm 2007, khi ông Phạm Minh Tâm (số điện thoại 0914559837), phó chủ tịch hội CCB phường Hưng Dũng trong một lần dọn tủ tìm thấy hồ sơ của những ngôi mộ mới hệ thống hóa và kêu gọi tôn tạo lại nghĩa trang vốn đã bị thời gian lãng quên. Hàng chục năm qua ông Tâm tìm mọi cách để liên hệ tìm người thân của các phần mộ nhưng vì nhiều tên địa danh sau nhiều năm thay đổi nên nên việc liên lạc rất khó khăn. Ông Tâm cho biết: “Khu nghĩa trang có tổng cộng 229 ngôi mộ, trong đó có 39 ngôi mộ chưa rõ tên tuổi, địa chỉ. Có 4 ngôi mộ đã được xác định là mộ liệt sỹ, 2 ngôi mộ ghi: “Mất do vết thương tái phát” nhưng chưa được công nhận là liệt sỹ, một ngôi mộ là cán bộ người Lào, một ngôi mộ là cán bộ người Campuchia. 

Trong thời gian qua ông Tâm đã liên lạc được hơn 20 gia đình tìm lại được ngôi mộ. Còn lại vì những người mất do đã quá lâu nên tìm ra gốc tích rất khó khăn Theo danh sách do ông Tâm cung cấp các mộ có nhiều miền quê khác nhau như: Quảng Trị 19 người, Thừa Thiên Huế 58 người, Quảng Nam 29 người, Quảng Ngãi 16 người, Bình Định 15 người, Phú Yên 3 người, Khánh Hòa 4 người, Bình Thuận 2 người, Mỹ Tho 3 người, Cần Thơ 1 người, Trà Vinh 1 người, Sa Đéc 2 người, Bạc Liêu 1 người, Nam Bộ 1 người, Lào 1 người, Camphuchia 1 người, quê miền Bắc công tác ở miền Nam 4 người, không rõ quê 20 người, vô danh 91 người.  

Hiện tại nghĩa trang Miền Nam đã được Công ty CENCO4 vận động cán bộ nhân viên quyên góp đầu tư 1,9 tỷ đồng tôn tạo khang trang và nhận chăm sóc thường xuyên cho các phần mộ.

Tính từ khi những cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc đến nay đã hơn 60 năm trôi qua, một khoảng thời gian quá dài những vong linh của những người con xa xứ nằm lại "Nghĩa trang miền Nam" trên đất xứ Nghệ; liệu rằng trong số vong linh của những người ông, bà, người anh, người chị ai sẽ được về với đất mẹ yêu thương và hơn thế nữa sự bào mòn, mối mọt của năm tháng ai sẽ còn đủ hồ sơ để công nhận liệt sỹ nữa đây. Cần lắm cơ chế mở và sự lan tỏa sẽ chia.