Nhấn mạnh công nghệ nhưng giá trị cốt lõi vẫn ở nội dung

Ngày 17/3, tại Bảo tàng Hà Nội, nằm trong chuỗi các sự kiện của Hội báo toàn quốc năm 2018; Tạp chí Người làm báo phối hợp cùng Ban Nghiệp vụ, Cổng Thông tin điện tử Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức tọa đàm Làm báo trong xu thế Cách mạng công nghiệp 4.0.
Đây là cơ hội để các nhà báo, sinh viên cùng gặp gỡ, trao đổi về nền báo chí Việt Nam trong cuộc cách mạng lần thứ 4 đồng thời thấu hiểu được bản chất của việc làm báo trong thời buổi cách mạng công nghệ hiện nay.

Quang cảnh buổi toạ đàm

1. Về cuộc cách mạng 4.0

Trong lịch sử, xã hội đã trải qua 3 cuộc cách mạng công nghiệp. Cuộc cách mạng công nghiệp đầu tiên diễn ra khi sử dụng thủy lực và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất. Cuộc cách mạng lần 2 diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt. Cuộc cách mạng lần 3 là kỷ nguyên của máy tính và tự động hóa. Bây giờ là cuộc cách mạng thứ 4 với sự xuất hiện các hệ thống kiên kết thế giới thực và ảo được phát triển trên 3 trụ cột chính: kỹ thuật số, công nghệ sinh học và vật lý.

Trong cuộc cách mạng 4.0, các hệ thống thông minh chiếm vai trò chủ đạo, các hệ thống này gồm: hệ thống công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), các hệ thống tự động hóa, các hệ thống mạng cảm ứng (sensor networks), các hệ thống thời gian thực và các công nghệ in 3 chiều hay 4 chiều,… Trung tâm của cuộc cách mạng này là giao tiếp giữa các nền tảng thông minh. Ngoài ra, liên kết, xử lý thông tin thông qua mạng xã hội hay nền tảng web cũng ngày càng trở nên quan trọng hơn trong kỷ nguyên số.

Lịch sử 4 cuộc cách mạng công nghệ ( nguồn internet)

2. Báo chí trong cuộc chơi với công nghệ 4.0

Tại buổi tọa đàm, TS Trần Quang Diệu - Giảng viên học viện Báo chí và Tuyên truyền đã chỉ ra 6 xu thế chính của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong đó có nhấn mạnh đến xu thế của video trực tuyến, sự kết hợp của các nền tảng dịch vụ xã hội.

TS Trần Quang Diệu - Giảng viên học viện Báo chí và Tuyên truyền trình bày tham luận

Một vài năm trở lại đây, khi mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, chi phối đời sống thì báo mạng dần trở nên yếu thế hơn. Các mạng xã hội như Facebook, Youtobe còn có khả năng truyền hình trưc tiếp mọi diễn biến đời sống xã hội chỉ qua một chiếc điện thoại thông minh. Khả năng thông tin, kết nối và tương tác ngay lập tức đã tạo ra ưu thế vượt trội cho mạng xã hội.

Mạng xã hội đang dần lấn lướt báo chí trong việc đưa thông tin đến công chúng khiến báo chí không còn chiếm thế độc tôn như trước đây nữa. Mọi người đều có thể đưa tin, viết bài gây sức ảnh hưởng rộng rãi trong cộng đồng. Khái niệm “nhà báo công dân” đang dần được hình thành.

Ngoài ra, cách mạng công nghiệp 4.0 còn tác động vào các yếu tố khác của nền báo chí như: nhóm công chúng, sản phẩm báo chí và nhà sản xuất sản phẩm báo chí.

Thời công nghệ đã tạo ra một thế hệ công chúng tương thích vời thời kỳ truyền thông số. Thói quen trong tiếp nhận thông tin đã thay đổi, bạn đọc không còn phải chờ các số báo thơm mùi giấy mực ra từng sáng mà chỉ cần các thiết bị thông minh đã cỏ thể tiếp nhận tin tức hàng giờ.

Cuộc cách mạng này cũng đòi hỏi các sản phẩm báo chí phải thay đổi cả về nội dung và hình thức. Những bài viết dài dòng này đã trở nên kém hấp dẫn thay vào đó là phải tích hợp đa phương tiện vào trong mỗi tác phẩm báo chí như: ảnh tĩnh (still image), ảnh động (slide show, animation), ảnh 3D- 4D, audio, video, đồ họa cùng các chương trình tương tác,… với các siêu phẩm báo chí (Digital mega stories) hay các bản tin rap (rap news)…

Tại Việt Nam, ngay sau khi số RapNewsPlus đầu tiên của Thông tấn xã Việt Nam ra đời đã tạo được tiếng vang lớn. RapNewsPlus truyền tải những thông tin nghiêm túc bằng cách diễn đạt dí dỏm, nhẹ nhàng thông qua nhạc rap. RapNewsPlus không chỉ được giới thiệu trên báo chí Việt mà còn đã được xuất hiện trên các kênh báo chí quốc tế như BBC, The Guardian (Anh), VOA (Mỹ), Deutsche Welle (Đức).
Rõ ràng sự thay đổi về nhóm công chúng truyền thông cùng các giá trị của một tác phẩm báo chí truyền thông đã đặt ra yêu cầu buộc các nhà quản lý, các cơ quan báo chí phải thay đổi trong quy trình sản xuất, đổi mới phương thức làm báo và nâng cao giá trị của các sản phẩm báo chí.

3. Nhu cầu của bạn đọc thay đổi

Độc giả giờ đây, đặc biệt là lớp trẻ không còn thích những bài viết đơn thuần nữa. Họ yêu cầu cao hơn ở tính sinh động, hấp dẫn và gần gũi. Giao diện đẹp, thiết kế thông minh, tạo cảm giác sống động, gần gũi và chân thực sẽ giúp các tác phẩm báo chí cùng tờ báo giữ chân được người đọc.

Báo chí phương Tây đã đón đầu xu thế và chứng minh được thành công của mình trong việc tạo ra siêu phẩm báo chí (digital mega stories). Minh chứng là siêu phẩm “Snow fall” của tờ The New York Times đã đạt giải Pulutzer về báo chí, báo hiệu một xu hướng làm báo trong tương lai, kết hợp thông minh cả nội dung văn bản lẫn video, ảnh và đồ họa 3D giúp công chúng hiểu về sự kiện như chính mình là người trong cuộc.

Tham gia buổi tọa đàm, nhà báo Lê Quốc Minh – Phó tổng giám đốc Thông Tấn Xã Việt Nam chia sẻ về cách làm các siêu phẩm báo chí của phương Tây. Qua đó nhấn mạnh yêu cầu đối với các nhà báo hiện đại cần phải biết tích hợp nhiều kỹ năng như: viết bài, chụp ảnh, quay phim, tương tác với mạng xã hội và cần cả kỹ năng lập trình…

Nhà báo Lê Quốc Minh - Phó Tổng giám đốc Thông Tấn Xã Việt Nam phát biểu

 4. Giá trị nội dung là yếu tố cốt lõi

PGS.TS Đỗ Thị Thu Hằng - Phó trưởng khoa Báo chí Học viện Báo chí và Tuyên Truyền chia sẻ: “ Đừng mải nghĩ công nghệ mà chúng ta quên đi nền tảng. Khi nói đến làm báo thì chúng ta nói đến nội dung. Chúng ta phải xác định được công chúng là ai, dùng nguyên lý gì để chọn đề tài, chọn góc độ, chọn chi tiết. Công nghệ cực kỳ quan trọng và không thể bỏ qua nhưng kiến thức nền tảng về báo chí, những gì thuộc về nguyên lý mà bất cứ người làm báo nào cũng phải học: đạo đức, giá trị của sự cống hiến, lý tưởng… Rèn tư duy của người làm báo để sáng tạo nội dung trên cái nền tảng báo chí chứ không chạy theo bài toán kinh tế”.

Ông Nguyễn Thanh Lâm - Cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử, Bộ Thông tin và Truyền thông nhấn mạnh vai trò của nhà báo là đi tìm sự thật. Thời đại công nghiệp 4.0 cũng khiến các nhà báo rối trí trong việc lọc mớ thông tin trên mạng xã hội và đôi khi tư duy và bản lĩnh người làm báo không chạy kịp theo công nghệ. Tuy nhiên, không phải báo chí hay nhà báo vì nhân danh sự thật mà lúc nào cũng nhanh. Vì tư duy bản lĩnh nhà báo phải được trải nghiệm, có đúng có sai, có vấp váp, có rút kinh nghiệm. Cái hình thành tư duy đó không thể đốt cháy thời gian được như công nghệ bây giờ.

Trong thế giới đa chiều của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, công chúng ngày càng có nhiều cách để tiếp cận các thông tin mới mẻ, hấp dẫn qua các kênh khác nhau. Tuy nhiên, giá trị cốt lõi của thông tin vẫn ở nội dung mà nó truyền tải. Nội dung là yếu tố sống còn của mỗi tác phẩm. Các nhà báo vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc mang đến cho độc giả những thông tin công bằng và trung thực.
Nội dung của bài báo phải là “Nữ hoàng” - nó phải hấp dẫn, cuốn hút; còn công nghệ chỉ là yếu tố hỗ trợ mà thôi.