Ông thương binh có duyên với... rác

Vẹn nguyên hồi ức về cuộc chiến tranh máu lửa

Sinh ra trên mảnh đất Hóa Trung giàu truyền thống cách mạng với nhấp nhô, mướt mát màu xanh của những vạt chè, nương ngô. Như bao đứa trẻ khác trong làng, cậu bé Nguyễn Đức Thiện cũng đầu trần, chân đất, ngủ quên trên mình trâu những buổi chiều xế bóng. Năm 1971, cậu bé thông minh, láu cá ngày nào đã trở thành chàng trai khỏe mạnh, khôi ngô sẵn sàng khoác ba lô lên đường nhập ngũ khi ở tuổi 18. Tháng 4/1972, người lính trẻ được lệnh tiến vào Nam, vượt Cửa Tùng đánh chiếm thị xã Quảng Trị. Sau đó đánh chống lấn chiếm từ Hải Lăng lên Chùa Phong quây Do Linh củng cố vào giữ thành để chuẩn bị cho trận chiến đấu ở Thành Cổ Quảng Trị kéo dài 81 ngày đêm lịch sử. Tháng 8/1972, khi đó ông là tiểu đội trưởng cùng với 5 chiến sĩ trong trận đánh ở Thành Cổ. Bộ đội ta xây dựng trận địa phòng ngự, dựng lô cốt trước thành, khi thủy quân lục chiến của địch ùn ùn kéo lên ông đã xông lên nã đạn pháo về phía địch không may địch phản pháo và một mảnh đạn nhỏ đã găm vào hốc mắt phải của ông khiến mắt ông đầm đìa máu. Ông lấy tay ôm mặt chạy về phẫu quân y bên kia sông Thạch Hãn để chữa trị vết thương. “Cũng may nhờ phúc đức ông bà nên mảnh đạn chỉ bắn vào hộc mắt chứ nếu bắn vào mắt thì giờ một con mắt đã toi rồi”, ông hóm hỉnh nhớ lại. Sau 15 ngày dưỡng thương, ông lại được lệnh quay vào Thành Cổ đợt hai rồi rút về phía Bắc của sông Thạch Hãn. 

Thương binh Nguyễn Đức Thiện anh dũng trong chiến đấu, sáng tạo trong lao động

Một kỷ niệm khiến ông không thể quên được trong cuộc chiến tranh ở Thành Cổ, đó là đêm 16/9/1972, cả đại đội còn 16 anh em chốt dưới một cái hầm âm dài khoảng hơn 10m. Ông chính trị viên chỉ huy đại đội người Thanh Hóa cầm một phong thuốc lào và bảo: “Các đồng chí ạ! 4 giờ sáng mai chúng ta được lệnh sang đánh lại Thành Cổ. Tôi còn một phong thuốc lào cuối cùng, anh em mình hút với nhau một điếu gọi là liên hoan. Vì sau cuộc chiến sinh tử này không biết rồi ai còn ai mất?!”. Đến 4 giờ, khi đại đội chuẩn bị hành quân thì lại được lệnh hoãn không đánh nữa, ông được điều ra sông Cụt đào hầm phòng ngự. Lần thứ hai ông bị thương là hôm đi về đại đội để hội ý thì gặp máy bay cánh bằng của giặc thả bom. Ông chui vào hầm tránh bom nhưng vì sức ép bom quá lớn khiến ông bị thủng màng nhĩ, chảy máu tai. Ông được đưa về bệnh viện Cam Lộ điều trị rồi về lực lượng quân cảnh làm nhiệm vụ trao trả tù binh. 

Lò đốt rác sinh hoạt ở Đồng Hỷ, Thái Nguyên có thể xử lý nguồn rác tươi theo phương thức lấy rác đốt rác

Tháng 8/1973, ông cùng đồng đội hành quân vào phía Tây đèo Hải Vân đánh phá giao thông. Tháng 3/1975, ông tấn công xuống Lăng Cô, Cửa Tư Hiền tham gia giải phóng Thừa Thiên - Huế 26/3/1975. Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, ông tham gia đi rà phá bom mìn giải phóng đất đai cho nhân dân ở khu Hòa Mỹ, Tích Tường - Như Lệ, căn cứ Khe Xanh,... Tháng 8/1978, ông ra Lào Cai nhận quân huấn luyện. Năm 1979, ông tham gia chiến tranh biên giới, đến năm 1983 được cử đi học và về làm phòng tác chiến quân khu. Năm 1995, ông xin ra đi làm kinh tế ở Công ty Việt Bắc với nhiệm vụ là chỉ huy một mỏ đá khu núi Voi.

Thành công với lò đốt rác thải sinh hoạt

Lúc làm chỉ huy ở mỏ đá khu vực núi Voi, ngày nào ông cũng phải đi qua bãi rác thải của huyện đổ dọc núi dài hàng trăm mét, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc. Mỗi lần đi qua đó ông phải nín thở phóng xe thật nhanh, khi người ta đem rác đốt còn tệ hơn khói đen khét lẹt từng mảng hòa tan vào không khí rất độc hại. Từ thực tế hàng ngày phải hứng chịu như vậy khiến ông luôn trăn trở, suy nghĩ làm thế nào để xử lý được khối thác thải này. Ông đưa ra phương án chôn lấp nhưngkhông thể thuyết phục được bản thân vì lấp thì khó phân hủy và nếu phân hủy sẽ ô nhiễm đất, nguồn nước nên cách tốt nhất là phải thiêu hủy nhưng quan trọng nhất là phải xử lý khói bụi ra sao. Ông nghĩ đến bếp hoàng cầm với nguyên lý cho khói xuống lòng đất thẩm thấu để giảm bớt bụi và độc tính. 

Tro của rác thải sẽ trở thành phân bón tốt cho cây trồng

Năm 2002, ông đào thử một hầm sâu khoảng 5m đóng rất nhiều cọc xi măng, bên cạnh đào hai ba nhánh có lắp quạt hút khói vào nhưng không thành công. Đến năm 2014, qua tìm hiểu báo đài, tài liệu ông thấy có một người ở Thái Bình cũng có ý tưởng giống mình. Ông đã khăn gói “quả mướp” vào Thái Bình gặp người đó để cùng nhau bàn bạc, đầu tư lò đốt rác ở An Lão - Hải Phòng. Khi đốt thử nghiệm, theo đánh giá chủ quan ông thấy đạt yêu cầu nhưng khi mời các ban, ngành về thẩm định thì vẫn chưa ổn vì các chỉ số chưa đạt tiêu chuẩn. Ông “ôm” những kinh nghiệm đó về Thái Nguyên xây dựng một lò rác thải y tế của xã nhưng hoàn thiện hơn. Lần này lò đốt đã cơ bản hoàn chỉnh công nghệ đạt các tiêu chuẩn như: cháy được, xử lý được nhiệt từ 1000 độ xuống 300 độ, xử lý bụi và xử lý khí độc bằng than hoạt tính.

Sau khi thực hiện xong lò đốt rác thải y tế ông lại tiếp tục liên doanh liên kết với một công ty khác để đầu tư lò đốt rác thải sinh hoạt cho huyện Đồng Hỷ. Mỗi ngày lò đốt rác này xử lý được 8 tấn/ngày, đêm và được huyện hỗ trợ cho 200 nghìn/tấn để trả lương cho công nhân. Sau khi rác được xử lý, tro rác sẽ được nghiền nhỏ, sàng lọc kết hợp với phân gà phân lợn của địa phương ủ với một số thành phần nữa sẽ tạo ra loại phân bón rất tốt cho cây trồng. Khi lò đốt rác của huyện hoạt động, ông đã mời Trung tâm Quan trắc Môi trường (Tổng Cục Môi trường) về để đo khí thải, đánh giá nồng độ dioxin. Trong 9 chỉ tiêu qui định thì lò đốt của ông đạt 7 chỉ tiêu. Nếu theo qui chuẩn năm 2012 thì lò đôt của ông đã đạt nhưng theo qui chuẩn mới chưa đạt. Ông tiếp tục cho cải tạo lại hệ thống đốt, cải tạo hệ thống giảm nhiệt.

Khu xử lý rác thải Đại Từ được đầu tư quy mô và xa khu dân cư

Ngày 3/10/2016, ông tiếp tục đo các chỉ số lần thứ 2 và đạt yêu cầu với nồng độ dioxin là 0,592 (qui định 0,6). Phòng Quan trắc Môi trường của Sở Tài nguyên - Môi trường về đánh giá tác động môi trường đều đạt yêu cầu. Cũng đã có các cán bộ khoa học của Bộ, phó giáo sư của Trường Đại học Bách khoa về đánh giá, phản biện lò đốt của ông. Với những ưu việt là qui mô nhỏ gọn phù hợp với mô hình xử lý rác sinh hoạt ở các vùng quê nông thôn. Thời gian xây dựng nhanh (khoảng hơn 1 tháng), không quá tốn kém (đâu tư khoảng 1 tỷ). Khi vận hành, không cần phơi khô rác mà có thể xử lý tươi ngay tại chỗ. Không tốn điện hoặc dầu để đốt mà vận hành theo nguyên lý lấy rác đốt rác. Khí thải ra môi trường ít và đạt chỉ tiêu yêu cầu. Tro rác có thể xử lý làm phân bón tốt cho cây trồng. Cũng có nhiều địa phương đang phối hợp để chuyển giao công nghệ lò đốt rác thải sinh hoạt tuần hoàn nhiệt của ông. Hiện tại, ông đang chuyển giao công nghệ lò đốt ở huyện Đại Từ trên cơ sở sửa chữa, cải tạo, nâng cấp lò đốt rác cũ. Dự kiến mỗi ngày lò đốt này sẽ xử lý khoảng 12-13 tấn/ngày, đêm.

Chia tay với thương binh Nguyễn Đức Thiện trong ráng chiều tháng 5 oi ải. Chúng tôi cầu chúc cho ông có nhật nhiều sức khỏe để tiếp tục lao động - sáng tạo. Chúng tôi cũng mong sao ngày càng có nhiều địa phương, nhất là các vùng quê nông thôn đang phát sinh và bức xúc vì rác thải có thể biết đến mô hình lò đốt rác của ông nhiều hơn để cuộc sống xung quanh chúng ta luôn được trong lành, sạch đẹp!