Tiềm năng và thách thức (Kỳ 2)

Nhu cầu điện ở Việt Nam thường tăng gấp 2 lần tốc độ tăng trưởng GDP. Quy hoạch phát triển điện quốc gia đến năm 2030 là 130.000 MW, so với 47.000 MW hiện nay, cần phải đầu tư mới 83.000 MW. Thủy điện, nhiệt điện, điện gió, điện sinh khối, điện rác thải, điện mặt trời, điện địa nhiệt, điện thủy triều, điện sóng biển, điện hải lưu, đâu là hướng đi? Quy hoạch năng lượng là trách nhiệm của Bộ Công thương, nên có quy hoạch tổng thể chi tiết về hệ thống điện toàn quốc: Ưu thế tự nhiên từng vùng ra sao, phân bổ công suất, hệ thống truyền tải, giá mua, giá bán, thời hạn mua thế nào? Theo đó, Thủy điện đảm bảo được 30% công suất, nhưng hiện nay đã bị khai thác hết. Nhiệt điện là giải pháp trước mắt. Dự kiến từ năm 2013 đến 2030, công suất nhiệt điện than sẽ tăng hơn 10 lần, từ hơn 6.000 MW lên 75.000 MW nhưng nếu chỉ dựa vào điện than, chúng ta dễ có nguy cơ mất an ninh năng lượng. Cuối năm 2018, hàng loạt nhà máy đã phải ngừng tổ máy: Nhiệt điện Nghi Sơn, Hải Phòng, Thái Bình, năm 2019 TKV phải nhập khẩu 5 triệu tấn than, tới năm 2030 nhu cầu than tới 130 triệu tấn. Các nhà máy nhiệt điện hiện nay đều thải ra tro xỉ còn khoảng 20% lượng than chưa cháy hết. Cần có quy định buộc các nhà máy phải tận dụng loại than này cấp phối làm nhiên liệu. Viện Năng lượng đã có đề tài kết luận hiệu quả về vấn đề này. Chi phí nhiên liệu ngày càng tăng, giải pháp mới chưa có, sau năm 2021 thiếu điện là điều khó tránh khỏi.

Điện mặt trời.

Với bờ biển dài 3.260km, tốc độ gió từ 6m/s trở lên và bức xạ mặt trời từ 4-6 (kWh/m2), chúng ta có nguồn năng lượng tái tạo to lớn để phát triển các dự án mới. EVN thì chỉ muốn mua nguồn điện giá rẻ để có lãi nhiều, lẽ thường kinh doanh thì phải thế. Điện mặt trời là xu hướng chung của thế giới, những nơi có cường độ bức xạ trung bình từ 3,8÷4,8 kWh/m2 /ngày, số giờ nắng từ 1.800giờ/năm trở lên thì có tiềm năng khai thác hiệu quả, như khu vực Tây Bắc, miền Trung, Tây Nguyên, miền Nam; Khi giá mua điện mặt trời là 9,35 centUSA/kW, các nhà đầu tư ồ ạt nhảy vào khu vực miền Trung: Nơi chưa có quy hoạch mạng lưới truyền tải. Năm 2018, đã có 10.000 MW điện mặt trời được đăng ký đầu tư, trong đó 8.100 MW được bổ sung quy hoạch (121 dự án), còn khoảng 220 dự án đang chờ bổ sung. Các dự án này dẫu có sản xuất ra nhiều điện đến đâu, EVN cũng bội thực, không thể tiêu hóa được.

Chúng ta có trên 32 triệu hộ gia đình, sao lại không triển khai chương trình 1 triệu mái nhà phát điện? Mỗi gia đình chỉ cần lắp đặt hệ thống solar 5kw trên mái, tổng công suất sẽ là 5.000 MW, gấp 1,2 lần công suất cụm nhiệt điện Duyên Hải, gấp 1,5 lần công suất của thủy điện Hòa Bình cộng với thủy điện Lai Châu, mà không phải tốn chi phí đầu tư thêm mạng lưới hệ thống truyền tải. Chi phí cho hệ thống điện mặt trời áp mái nói trên khoảng 4,5 tỷ dollar, nếu đầu tư nhiệt điện than hết khoảng 8 tỷ dollar, chưa tính chi phí của hệ thống truyền tải kèm theo. Chỉ cần có cơ chế tài chính, chắc chắn các ngân hàng sẽ tham gia đầu tư, vì tài sản thế chấp chính là hệ thống điện và sự bảo lãnh của EVN, mà khi chậm trả tiền sẽ bị cắt điện. Giá mua điện mặt trời nên phân chia theo từng vùng có cường độ bức xạ khác nhau, chi phí đầu tư khác nhau, để đưa ra giá mua phù hợp nhằm khuyến khích đầu tư. Chỉ biết rằng năm 2016, công ty Dubai Electricity Vương quốc Dubai, đã giao thầu dự án điện Mặt trời Sheikh Maktoum Solar Park với mức giá chỉ 3cent USA/kW.

Điện gió ở nước ta được đánh giá có tiềm năng khoảng 63.000MW, chạy dọc theo bờ biển, các đảo và khu vực Tây Nguyên nhưng tại miền Trung có lợi thế riêng: Với địa hình dãy Trường Sơn kéo dài theo dải đất hẹp ven biển, các nhà nghiên cứu Mỹ đã đưa ra khái niệm “Túi gió”: Nơi mà gió có lưu lượng lớn, tốc độ ổn định thời gian dài trong năm, nên xúc tiến để có những số liệu này nhằm quy hoạch các cánh đồng gió tại đây một cách hiệu quả. Điện gió phải được nhanh chóng phát triển quy mô tối đa, không chỉ dừng ở con số 8 nhà máy với công suất 243 MW như bây giờ.

Điện gió.

Năng lượng biển: Trở lại với ưu thế địa hình 3.260km bờ biển, sao chúng ta không ra nhập nhóm Quốc tế năng lượng Đại dương (OES) để học hỏi và được hỗ trợ? Trong tương lai khi công nghệ tuốc bin cánh kép, tuốc bin lồng trục ngang phát triển, năng lượng thủy triều, sóng biển, hải lưu sẽ được khai thác trở thành nguồn năng lượng vô cùng lớn. Vùng biển Đông Bắc, biển Vũng Tàu và Nam Bộ, có tiềm năng lớn năng lượng thủy triều. Tại Quảng Ninh, năng lượng thủy triều khoảng 3,7 GWh/km2, tại Nghệ An là 2,5 GWh/ km2, tại Phan Thiết là 2,1 GWh/ km2, tại Vũng Tàu về phía nam là 5,2 GWh/ km2. Nếu đặt máy phát điện thủy triều tại khu vực Quảng Ninh - Hải Phòng, công suất lắp máy có thể lên đến 550MW. Biến đổi khí hậu làm nhiệt độ toàn cầu tăng cao, băng bắc cực tan, năng lượng thủy triều ngày càng có tiềm năng phát triển.

Sóng biển: Là một dạng năng lượng vô tận, không có phế thải, không cần bảo trì cao và hoàn toàn miễn phí. Với cột sóng cao trung bình 1m, nếu khai thác tuyến tuốc bin kép công suất có thể đạt 20mw. Việt Nam hoàn toàn chưa chú trọng nghiên cứu tài nguyên quý giá này.

Năng lượng biển.

Các dòng hải lưu trên biển được hình thành do chênh lệch nhiệt độ. Dòng hải lưu ven bờ biển Việt Nam có hướng di chuyển từ đảo Hải Nam đến mũi Cà Mau. Các nhà nghiên cứu Mỹ và Đài Loan nhận định dòng hải lưu ven biển miền Trung gần bờ, ở vùng nước nông, có tốc độ từ 1.05 m/s - 1.26m/s, hướng một chiều ổn định, độ sâu từ 10 m đến 35 m, chiều rộng lớn (24 km tại cửa sông Gianh), chiều dài khoảng 900 km từ Hòn La- Quảng Bình đến mũi Kê Gà. Nếu ứng dụng được công nghệ tuốc bin trục ngang phát điện tại đây, chúng ta có nguồn điện khổng lồ hoàn toàn mới.

Nên chăng có những nghiên cứu chuyên sâu về dòng hải lưu ở khu vực miền Trung, nhằm khai thác nguồn năng lượng mới vô cùng to lớn, góp phần phát triển kinh tế Việt Nam.