Trong giai đoạn dịch Covid-19, theo đánh giá nhanh của Quỹ dân số Liên Hợp Quốc, đại dịch làm giảm thu nhập của người cao tuổi, trung bình xuống đến 41%. Hiện nay, hệ thống lương hưu của Việt Nam cũng tồn tại khoảng trống rất lớn giữa những người tham gia bảo biểm xã hội với nhóm phi chính thức.

Bà Nguyễn Ngọc Quỳnh, Chuyên gia chương trình Quỹ dân số Liên Hợp Quốc, nếu chỉ nói đến chế độ hưu trí, số người cao tuổi không nhận được lương hưu đã chiếm khoảng 76%. Đây là kết quả của tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội thấp, số người không tham gia bảo hiểm xã hội trong năm 2021 trong toàn bộ lực lượng lao động chiếm đến 63%, sau này chính những người này sẽ không có lương hưu đóng góp. Như vậy, nếu họ rơi vào nhóm nghèo thì họ sẽ được nhận lương hưu trên cơ sở không đóng góp, tuy nhiên cũng phải nhìn thấy rằng, lương hưu trên cơ sở không đóng góp (lương hưu xã hội) cũng đang ở mức tương đối thấp.

Mặt khác, dù khoảng 38% người cao tuổi có thu nhập dựa vào con cái, nhưng theo bà Quỳnh, cùng với áp lực của tăng tuổi thọ, chênh lệch thu nhập ngày càng lớn hơn, tác động của đô thị hóa thì tới đây hỗ trợ từ gia đình, con cái cho người cao tuổi cũng sẽ gặp nhiều thách thức.

Mặc dù vậy, bà Quỳnh cũng thừa nhận, nếu chỉ tính lương hưu trên cơ sở đóng góp thì thực tế không bao phủ được tất cả người cao tuổi. Do đó, để tiến tới bao phủ rộng hơn cho nhóm này, cần mở rộng chính sách hưu trí xã hội toàn dân, trong trường hợp có các cú sốc hoặc rủi ro thì các chương trình này sẽ được kích hoạt để đảm bảo mức sống tối thiểu cho người dân.

Điều đáng nói là trở ngại hiện nay ở chỗ mức hưởng hưu trí xã hội tại Việt Nam vẫn còn hạn chế. Theo kết quả khảo sát giữa Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội và Quỹ dân số Liên Hợp Quốc thực hiện, đầu tư của Chính phủ cho trợ giúp xã hội với người cao tuổi năm 2020 là 6,13 nghìn tỷ đồng, chiếm 0,15% GDP, là mức rất thấp so với các nước có trình độ phát triển tương đương với Việt Nam trong khu vực.

Do đó, để tiến tới bao phủ rộng hơn cho nhóm này, cần mở rộng chính sách hưu trí xã hội toàn dân, trong trường hợp có các cú sốc hoặc rủi ro thì các chương trình này sẽ được kích hoạt để đảm bảo mức sống tối thiểu cho người dân.