Cán cân thương mại đã đổi chiều

Theo báo cáo WTO, Chỉ số Triển vọng Thương mại toàn cầu hàng quý đã rơi xuống mức thấp nhất trong vòng 9 năm qua, quý I/2019 chỉ còn 96,3 điểm. Tuy nhiên, bức tranh XNK có nhiều gam màu sáng trong 7 tháng năm 2019 cho thấy sự tích cực điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ và sự năng động của các doanh nghiệp XK. Kim ngạch hàng hóa XK đạt 145,13 tỉ USD, tăng 7,5% so với cùng kỳ năm 2018, trong đó khu vực kinh tế trong nước đạt 44 tỉ USD, tăng 12,2%, chiếm 30,3% tổng kim ngạch XK; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) (kể cả dầu thô) đạt 101,13 tỉ USD, tăng 5,6%, chiếm 69,7%.

Đáng chú ý trong 7 tháng qua, có 24 mặt hàng đạt giá trị XK trên 1 tỉ USD, chiếm 88,1% tổng kim ngạch XK (4 mặt hàng đạt giá trị trên 10 tỉ USD, chiếm 51,6%). Trong đó, điện thoại và linh kiện đạt lớn nhất 27,3 tỉ USD, chiếm 18,8% tổng kim ngạch hàng hóa XK, tăng 3,1% so với cùng kỳ năm trước; điện tử, máy tính và linh kiện đạt 18,6 tỉ USD, tăng 14,9%; hàng dệt may đạt 18,3 tỉ USD, tăng 10,5%; giày dép đạt 10,4 tỉ USD, tăng 13,8%; máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng đạt 9,7 tỉ USD, tăng 7,2%; gỗ và sản phẩm gỗ đạt 4,9 tỉ USD, tăng 5,9%; thủy sản đạt 4,6 tỉ USD, giảm 1,9%.

Lĩnh vực nông sản, trong 7 tháng qua, một số mặt hàng chủ lực có kim ngạch XK giảm so với cùng kỳ năm trước. Cụ thể, rau quả đạt 2,3 tỉ USD, giảm 0,3%; cà phê đạt 1,8 tỉ USD, giảm 18,7% (lượng giảm 7,6%); hạt điều đạt gần 1,8 tỉ USD, giảm 11% (lượng tăng 13,8%); gạo đạt 1,7 tỉ USD, giảm 14% (lượng tăng 0,8%). Riêng mặt hàng cao su đạt 11 tỉ USD, tăng 4,4% (lượng tăng 8,2%) và hạt tiêu đạt 528 triệu USD, tăng 1,9% (lượng tăng 35,1%).

Điểm nhấn của kinh tế 7 tháng là tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu của khu vực kinh tế trong nước đạt 12,2%, cao hơn mức tăng 5,6% của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. (Ảnh minh họa

Về thị trường hàng hóa XK 7 tháng qua, Hoa Kỳ vẫn là thị trường XK lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 32,5 tỉ USD, tăng 25,4%. Tiếp đến là EU đạt 24,3 tỉ USD, tăng 0,4%; Trung Quốc đạt 20 tỉ USD, tăng 0,1%; thị trường ASEAN đạt 15,2 tỉ USD, tăng 5,5%; hàn Quốc đạt 10,7 tỉ USD, tăng 4,4% so với cùng kỳ.

Với chiều ngược lại, kim ngạch hàng hóa NK 7 tháng qua đạt 143,34 tỉ USD, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm 2018; trong đó, khu vực kinh tế trong nước đạt 60,83 tỉ USD, tăng 12,6%; khu vực FDI đạt 82,51 tỉ USD, tăng 5,3%. Cũng trong 7 tháng đầu năm 2019, có tới 28 mặt hàng NK đạt trị giá trên 1 tỉ USD, chiếm tỉ trọng 85,8% tổng kim ngạch NK (hai mặt hàng đạt giá trị trên 20 tỉ USD, chiếm 34,2%).

TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cũng nhấn mạnh, khi nào chúng ta có cái nhìn tổng thể về thị trường, khi đó bài toán cơ hội trong hội nhập của nông sản sẽ có lời giải đầy đủ. Vì vậy, có 2 câu hỏi cần được giải đáp. Thứ nhất, thị trường nào trong các FTA của Việt Nam có quan hệ thương mại với nhau, có mối quan hệ với Việt Nam? Thứ hai, trong các khối thị trường lớn của các FTA, Việt Nam đang chơi như thế nào?

Với góc nhìn đó, theo ông Thành nông sản Việt sẽ đón nhận cả cơ hội và thách thức trong hội nhập. Với CPTPP, EVFTA, khó nhất của nông sản Việt là chi phí tuân thủ rất cao, liên quan đến xuất xứ, nội địa hóa, các loại tiêu chuẩn… Ngoài ra, chi phí tuân thủ liên quan đến các khâu mang tính chất quyết định như chi phí pháp lý. “Hầu như không một doanh nghiệp nào của Việt Nam “chơi” được về pháp lý, các hiệp hội lại chưa có năng lực hỗ trợ pháp lý cho các doanh nghiệp”, ông Thành lưu ý. Bên cạnh đó, chi phí tuân thủ mang tính chất quyết định khác là marketing, bao gồm 3 vấn đề là giá trị sản phẩm, tiêu chuẩn và xuất xứ.

Chuyên gia kinh tế, TS. Lê Xuân Nghĩa ủng hộ việc phát triển nông nghiệp và theo ông nông nghiệp cùng với du lịch mới là mũi nhọn của nền kinh tế. Song ông cũng lo ngại, tại thị trường CPTPP nói riêng và thị trường quốc tế nói chung, Việt Nam với xuất phát điểm là nước nông nghiệp gần như luôn theo sau trong mọi lĩnh vực công nghiệp hóa, số hóa, trí tuệ nhân tạo…

Vì vậy Chính phủ cần tập trung giải pháp trong việc phát triển ngành nông nghiệp, tận dụng lợi thế từ CPTPP. Đó là ưu tiên đầu tư cho nghiên cứu và phát triển dây chuyền công nghệ, giống, bảo quản, làm sạch nông sản...; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng từ cơ quan quản lý cho đến doanh nghiệp, tăng cường trao đổi, liên kết giữa Nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp; kiểm soát chặt chẽ các yếu tố kỷ luật, giám sát sản xuất đồng bộ, đúng quy trình, xây dựng thương hiệu nông sản chất lượng Việt Nam.

Thị trường hàng hóa NK 7 tháng qua, Trung Quốc tiếp tục là thị trường NK lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 42 tỉ USD, tăng 16,9%. Tiếp theo là Hàn Quốc đạt 26,6 tỉ USD, giảm 0,8%; ASEAN đạt 18,8 tỉ USD, tăng 5,2%; Nhật Bản đạt 10,5 tỉ USD, giảm 0,4%; EU đạt 8,29 tỉ USD, tăng 8,6%; Hoa Kỳ đạt 8,27 tỉ USD, tăng 8,6% so với cùng kỳ.

Đánh giá về kết quả XNK 7 tháng qua, Tổng cục Thống kê cho rằng, cùng với sự tăng trưởng của XK, cán cân thương mại thặng dư tiếp tục được ghi nhận là điểm sáng trong hoạt động thương mại của Việt Nam. Theo đó, trong 7 tháng qua, Việt Nam xuất siêu 1,8 tỉ USD; trong đó, khu vực kinh tế trong nước nhập 16,8 tỉ USD; khu vực FDI (kể cả dầu thô) xuất siêu 18,6 tỉ USD.

Còn theo Bộ Công Thương, trong bối cảnh thương mại toàn cầu suy giảm, XK của nhiều nước cũng giảm mạnh; căng thẳng thương mại Mỹ-Trung tiếp tục diễn biến phức tạp thì kết quả XK của Việt Nam trong thời gian qua có thể xem là một tín hiệu tích cực. Dự báo năm 2019 và các năm tiếp theo việc thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam–EU (EVFTA) sẽ mở rộng cánh cửa thị trường cho hàng hóa XK của Việt Nam. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để Việt Nam kết nối và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu.

Để đẩy mạnh XK trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục chủ động cải cách hành chính, tạo môi trường thuận lợi nhất hỗ trợ doanh nghiệp, khơi thông dòng chảy của các nguồn lực phục vụ sản xuất, XK; chú trọng đào tạo và hỗ trợ doanh nghiệp đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sản xuất và XNK./.