Trong bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã nhấn mạnh rằng trong mọi giai đoạn cách mạng, Đảng, Nhà nước ta luôn đặc biệt quan tâm công tác phòng, chống lãng phí, đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, kết luận về vấn đề này và lãnh đạo cả hệ thống chính trị, toàn dân tổ chức thực hiện đạt nhiều kết quả. Từ khi tiến hành công cuộc đổi mới đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư các khóa đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết, kết luận về phòng, chống lãng phí.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm

Ngày 21-8-2006, Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Ngày 25-5-2012, Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) ban hành Kết luận số 21-KL/TW về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba, Ban Chấp hành Trung ương (khóa X).

Ngày 21-12-2012, Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 21-CT/TW về việc đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Ngày 25-12-2023, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị 27-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí... chưa có chuyển biến rõ rệt. Phát hiện, xử lý tham nhũng, lãng phí vẫn còn hạn chế. Tham nhũng, lãng phí vẫn còn nghiêm trọng, phức tạp, ngày càng tinh vi, gây bức xúc trong xã hội”.

Thể chế hóa các chủ trương của Đảng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa X ban hành Pháp lệnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 1998; Quốc hội đã thông qua Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2005 và năm 2013; Hiến pháp năm 2013 quy định “Cơ quan, tổ chức, cá nhân phải thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, phòng, chống tham nhũng trong hoạt động kinh tế - xã hội và quản lý nhà nước”.

Thực hiện các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Hiến pháp và quy định của pháp luật, các cấp ủy đảng, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến địa phương đã xác định rõ hơn trách nhiệm trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ phòng, chống lãng phí.

Quan điểm này không chỉ phản ánh tinh thần lãnh đạo quyết liệt mà còn là kim chỉ nam cho các cơ quan, địa phương trong quá trình triển khai các dự án công. Tuy nhiên, những bài học từ thực tế như trường hợp khu tái định cư chống ngập lụt xã Điền Mỹ đang đặt ra nhiều câu hỏi về cách thực hiện.

Thực tế, không ít dự án tái định cư trên cả nước rơi vào tình trạng bỏ hoang hoặc sử dụng không hiệu quả. Tại tỉnh Bình Định, dự án tái định cư ven biển xã Phước Thuận đầu tư hơn 100 tỷ đồng nhưng sau nhiều năm chỉ có vài hộ dân chuyển đến ở. Hay ở tỉnh Quảng Nam, khu tái định cư Phước Thành xây dựng phục vụ người dân bị ảnh hưởng bởi bão lũ nhưng lại không thu hút được cư dân do thiếu điện, nước và cơ sở hạ tầng cần thiết. Những bài học này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nghiên cứu kỹ lưỡng nhu cầu, điều kiện sinh hoạt của người dân trước khi triển khai dự án.

Khu tái định cư chống ngập lụt xã Điền Mỹ, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh, là một ví dụ điển hình cho tình trạng này. Mặc dù được đầu tư số vốn 41 tỷ đồng với mục tiêu tái định cư cho 165 hộ dân ở hai thôn Trung Thượng và Ấp Tiến, khu tái định cư này hiện vẫn gần như vắng bóng cư dân.

Khu tái định cư chống ngập lụt Điền Mỹ (Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh) chưa có điện, nước nên người dân không thể định cư. (Ảnh: H.Nguyên.)

Theo ghi nhận, khu vực tái định cư Điền Mỹ nằm cách nơi ở cũ chưa đầy 2km, với địa hình đẹp và quy hoạch bài bản. Tuy nhiên, sau gần một năm hoàn thành, chỉ có hai hộ dân xây nhà nhưng chưa thể chuyển đến ở. Một số hộ khác đã tập kết vật liệu nhưng chưa khởi công xây dựng. Hệ thống giao thông, mương thoát nước và nhà hội quán đã được xây dựng hoàn thiện, nhưng khu vực này vẫn thiếu nước sạch và chưa có điện sinh hoạt.

Ông Nguyễn Văn Giáo, một trong những hộ dân tiên phong nhận đất và xây nhà, chia sẻ: “Chưa có điện thắp sáng và nước sinh hoạt nên gia đình chỉ đến ở tạm thời. Chúng tôi mong các cấp có thẩm quyền sớm đóng điện và đầu tư xây dựng công trình nước sạch để ổn định cuộc sống.”

Một số hộ dân khác bày tỏ khó khăn về kinh tế khiến họ không thể di chuyển. “Chúng tôi đã làm nhà kiên cố ở vị trí đất cũ. Nếu di chuyển lên khu tái định cư thì không có tiền làm nhà. Ngoài ra, quy định phải chuyển đổi đất ở cũ thành đất trồng cây lâu năm, phá bỏ nhà hiện tại, khiến nhiều người không mặn mà,” một hộ dân cho biết.

Dự án khu tái định cư xã Điền Mỹ khởi công từ năm 2017 nhưng gặp vướng mắc về mặt bằng và thiếu vốn, dẫn đến việc kéo dài thời gian thi công đến năm 2023. Điều này khiến nhiều hộ dân tự xây dựng nhà tránh lũ tại nơi ở cũ và không còn nhu cầu di dời.

Bí thư kiêm Chủ tịch UBND xã Điền Mỹ, ông Hoàng Xuân Tần, cho biết: “Hiện nay đã có 34 hộ nhận đất, trong đó 3 hộ tập kết vật liệu để xây dựng nhà và 2 hộ đã xây nhà nhưng chưa đến ở. Việc vận động người dân nhận đất tái định cư gặp nhiều khó khăn do thiếu điện, nước và chi phí xây nhà cao.”

Theo ông Tần, huyện Hương Khê đã chỉ đạo các đơn vị liên quan phải hoàn thành lắp đặt điện và khoan giếng nước cho khu tái định cư trước ngày 10/1/2025. “Sau khi các điều kiện thiết yếu được đáp ứng, hy vọng người dân sẽ chuyển đến nhiều hơn,” ông nhấn mạnh.

Trường hợp khu tái định cư Điền Mỹ là lời cảnh tỉnh về việc cần nghiên cứu kỹ nhu cầu thực tế và đảm bảo cơ sở hạ tầng cơ bản trước khi triển khai các dự án tái định cư. Bài học này không chỉ giúp tránh lãng phí mà còn đảm bảo hiệu quả đầu tư công, góp phần nâng cao đời sống người dân và xây dựng lòng tin vào chính sách của Đảng và Nhà nước.