Vùng đất còn nhiều khó khăn

Năm 2021, xuất phát điểm của các xã miền núi phía Bắc hết sức khó khăn. Trong số 95 xã, phần lớn chỉ đạt vài tiêu chí trong Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Có xã mới đạt 3 - 4 tiêu chí, hạ tầng thiếu thốn, sinh kế bấp bênh, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều lên tới 35,2%. Nhiều cán bộ địa phương khi đó thừa nhận, hành trình "về đích" nông thôn mới sẽ không chỉ dài mà còn đầy thử thách. Thế nhưng thay vì chờ đợi đủ nguồn lực, các xã lựa chọn cách làm chắc chắn: Bắt đầu từ những tiêu chí dễ, tháo gỡ dần những nội dung khó, làm đến đâu chắc đến đó.

Khu vực phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên được xác định phần lớn là các xã, phường của tỉnh Bắc Kạn trước đây.

Điểm sáng của giai đoạn này chính là phương châm "gần dân - sát dân". Nhiều cán bộ xã, thôn thường xuyên bám bản, cùng Nhân dân bàn bạc từng phần việc cụ thể. Những tiêu chí khó được chia nhỏ theo từng hạng mục; những tiêu chí liên quan đến đời sống lại được ưu tiên trước để tạo sự đồng thuận. Đồng thời, các xã tranh thủ tối đa nguồn lực hỗ trợ từ doanh nghiệp, tổ chức xã hội, các chương trình mục tiêu quốc gia và chính người dân để từng bước hoàn thiện hạ tầng nông thôn.

Nhờ cách làm quyết liệt và linh hoạt, giai đoạn 2021 - 2025, toàn khu vực đã huy động được hơn 9.214 tỷ đồng cho xây dựng nông thôn mới. Điều đáng trân trọng nhất chính là sự góp sức của người dân: 536.000 m² đất, hơn 107.000 ngày công và gần 7 tỷ đồng tiền mặt được bà con tự nguyện đóng góp. Chỉ những con số đó thôi đã đủ kể lại câu chuyện về tinh thần đoàn kết, trách nhiệm và niềm tin của người dân vào tương lai quê hương mình.

Điều làm nên sự đặc biệt trong hành trình xây dựng nông thôn mới ở vùng Bắc Thái Nguyên không chỉ là những công trình bê tông, mà còn là sự chuyển biến rõ rệt trong nhận thức và hành động của cộng đồng. Ở nhiều nơi, người dân chủ động tham gia giữ gìn môi trường, dựng hàng rào xanh, trồng hoa ven đường; các tổ tự quản được thành lập để duy trì vệ sinh, an ninh trật tự. Những tuyến "đường hoa phụ nữ" đã biến các lối mòn đất đỏ thành những cung đường rực rỡ sắc màu, trở thành niềm tự hào của mỗi bản làng.

Cơ sở hạ tầng cũng có bước phát triển vượt bậc. Đến trước thời điểm sáp nhập các xã (01/7/2025), toàn khu vực đã có 54/92 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 28 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. Gần 1.200 km đường thôn, liên thôn được cứng hóa; 84% đường xã được nhựa hóa hoặc bê tông hóa. Hệ thống điện, y tế, giáo dục được củng cố toàn diện: 97% dân cư có điện an toàn, ổn định; 100% trạm y tế xã được nâng cấp; tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt 97%; 133/281 trường học đạt chuẩn quốc gia và 94/95 xã hoàn thành tiêu chí giáo dục - đào tạo.

Chương trình OCOP trở thành điểm nhấn quan trọng khi toàn khu vực đã phát triển 245 sản phẩm từ 3 sao trở lên, trong đó có 4 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia. Nhiều nông sản vùng cao như trà thảo dược, miến dong, cam quýt đặc sản… đã có mặt tại hệ thống siêu thị và các thị trường lân cận, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân.

Bên cạnh sự đổi thay về vật chất, đời sống tinh thần của người dân cũng phong phú hơn. Các giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ và phát huy từ trong gia đình đến các lễ hội cộng đồng. Vào mùa xuân hay ngày hội Đại đoàn kết, những điệu lượn, điệu sli của người Tày, vòng xòe của người Dao, Mông và những trò chơi dân gian như ném còn, đánh yến, kéo co… lại rộn rã trên sân vận động xã, tạo sức hấp dẫn đối với cả du khách và người dân địa phương.

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhưng quá trình xây dựng nông thôn mới tại khu vực phía Bắc tỉnh Thái Nguyên vẫn còn không ít khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều vẫn ở mức 35,2% vào cuối năm 2024; nhiều tiêu chí đã đạt nhưng chưa bền vững. Một số xã vẫn gặp hạn chế trong phát triển sản xuất, bảo vệ môi trường; tiến độ giải ngân vốn sự nghiệp Trung ương còn chậm do vướng thủ tục. Đội ngũ cán bộ cơ sở vừa thiếu, vừa phải kiêm nhiệm nhiều đầu việc, dẫn đến áp lực lớn trong quá trình triển khai nhiệm vụ.

Đáng chú ý, việc nâng chuẩn từ xã nông thôn mới lên nông thôn mới nâng cao, tiến tới kiểu mẫu, vẫn là bài toán dài hạn. Bởi nông thôn mới không chỉ được đánh giá bằng số công trình hay số tiêu chí đạt được, mà quan trọng nhất là sự thay đổi của đời sống người dân, là mức độ bền vững của sinh kế và là bản sắc văn hóa được giữ gìn.

Lời giải rõ ràng

Trong khuôn khổ chương trình công tác của Thường trực Tỉnh ủy nhằm nắm bắt tình hình phát triển kinh tế - xã hội, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của chính quyền địa phương hai cấp, ngày 22 và 23/11/2025 của những người đứng đầu tỉnh như ông Trịnh Xuân Trường, Bí thư Tỉnh ủy; ông Vương Quốc Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh đã đi kiểm tra tại một số cơ sở giáo dục, y tế và làm việc với các xã khu vực phía Bắc để tháo gỡ khó khăn, định hướng phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới.

Đoàn công tác đã làm việc với các xã đặc biệt khó khăn gồm: Bằng Thành, Cao Minh, Nghiên Loan. Lãnh đạo các xã nêu những khó khăn đặc thù vùng cao như: Thiếu hạ tầng cơ sở, nguy cơ sạt lở, giao thông xuống cấp, thương mại truyền thống phát triển chậm, điện lưới, viễn thông chưa đảm bảo...

Các địa phương kiến nghị tỉnh bố trí nguồn lực cho dự án tái định cư; nâng cấp chợ; cải tạo các tuyến đường hư hỏng, đặc biệt là tuyến Khang Ninh - Chợ Rã - Bộc Bố để rút ngắn thời gian di chuyển và tăng khả năng thông thương; tiếp tục quan tâm đầu tư hệ thống điện lưới, viễn thông để cải thiện đời sống nhân dân.

Trên cơ sở kiến nghị của các địa phương, tân Chủ tịch UBND tỉnh Vương Quốc Tuấn khẳng định tỉnh sẽ ưu tiên chỉ đạo thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội các xã khó khăn.

Trước mắt, giao ngành Điện lực, Viễn thông khảo sát, giải quyết ngay cấp điện và đảm bảo mạng viễn thông cho các xóm vùng lõm. Chủ tịch UBND tỉnh Vương Quốc Tuấn nhấn mạnh, ngoài hỗ trợ của tỉnh, các xã cần chủ động, đề xuất rõ nhu cầu, nhất là các giải pháp tạo sinh kế, nâng cao thu nhập. Thường trực Tỉnh ủy đề nghị các sở, ngành rà soát, tham mưu ưu tiên giải quyết các công trình, dự án kịp thời trong thời gian tới.

Trong cuộc làm việc tại các xã Ba Bể, Chợ Rã, Phúc Lộc, Thượng Minh, Đồng Phúc và Nam Cường, Quảng Bạch, Chợ Đồn, Yên Thịnh, Nghĩa Tá, Yên Phong, lãnh đạo các địa phương đều nhận định khu vực sở hữu tiềm năng nổi trội về du lịch sinh thái, lịch sử, với hệ thống cảnh quan tự nhiên và di sản văn hóa đặc sắc. Tuy nhiên, sự phát triển còn chậm do hạ tầng giao thông chưa đồng bộ; thiếu nhà đầu tư chiến lược để cung cấp dịch vụ hiện đại, nâng tầm du lịch. Lãnh đạo các địa phương kiến nghị tỉnh quan tâm đầu tư các trục giao thông chính, hoàn thiện hạ tầng du lịch gắn với quy hoạch vùng hồ Ba Bể.

Làm việc với lãnh đạo 17 xã, phường, báo cáo từ các địa phương cho thấy, các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội cơ bản hoàn thành, nhiều đơn vị vượt kế hoạch, đặc biệt là thu ngân sách tại các xã Vĩnh Thông, Bạch Thông, Bằng Vân, Ngân Sơn.

Tuy vậy, các xã, phường cũng gặp một số khó khăn trong quản lý, quy hoạch, phát triển hạ tầng và nguồn nhân lực. Trước thực tế này, các địa phương kiến nghị tỉnh quan tâm đầu tư hạ tầng thiết yếu, nâng cấp hệ thống giao thông, điện lưới, viễn thông, xử lý và bố trí lại công sản; đồng thời hỗ trợ thu hút đầu tư vào lĩnh vực thương mại, du lịch, nhằm tạo điều kiện cho địa phương từng bước ổn định, phát triển bền vững.

Một trong số vấn đề chung được tất cả các xã phường đều kiến nghị là tình trạng thiếu hụt cán bộ có trình độ chuyên môn ở một số lĩnh vực cụ thể. Về vấn đề này, đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh Vương Quốc Tuấn chỉ đạo Sở Nội vụ điều động cán bộ theo vị trí việc làm và khung biên chế, bảo đảm linh hoạt, phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Với các kiến nghị về đầu tư hạ tầng, quy hoạch, quản lý đất đai, đô thị và tài sản công, Thường trực Tỉnh ủy nhất trí đây là những đề xuất chính đáng, có tác động trước mắt và lâu dài đối với các địa phương.

Thường trực Tỉnh ủy khẳng định, đến nay việc phân cấp, phân quyền đã hướng mạnh về cơ sở, do đó với những dự án lớn có tính chất liên vùng, tỉnh sẽ chỉ đạo các cơ quan chuyên môn có phương án, cân đối nguồn lực đầu tư theo lộ trình. Đối với các dự án quy mô nhỏ, giao thông nội bộ, tỉnh chỉ hỗ trợ xi măng, địa phương huy động nhân dân đối ứng để thực hiện. Với các thôn, bản chưa có điện, sóng viễn thông, Sở Công Thương, Sở Tài chính rà soát, xây dựng phương án cụ thể đưa vào danh mục đầu tư công để thực hiện trong thời gian tới.

Phát biểu chỉ đạo, Bí thư Tỉnh ủy Trịnh Xuân Trường nhấn mạnh quan điểm muốn phát triển thì trước hết phải thống nhất về tư duy và hành động. Đây là thời điểm cấp ủy, chính quyền, người đứng đầu xã, phường cần thể hiện rõ năng lực, phẩm chất trong lãnh đạo, điều hành, tìm ra hướng đi, giải pháp thích hợp, hiệu quả cho địa phương.

Đồng chí Bí thư Tỉnh ủy cũng đặt ra yêu cầu các địa phương chú trọng thu hút doanh nghiệp gắn với quy hoạch, quản lý quy hoạch chặt chẽ, xác định lợi thế, hạ tầng, tiềm năng phát triển từng vùng và liên vùng.

Đối với các đề xuất còn lại, Thường trực Tỉnh ủy giao các sở, ban, ngành liên quan tổng hợp, đề xuất Tỉnh ủy chỉ đạo giải quyết sớm, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội khu vực phía Bắc trong giai đoạn tới.

Làm việc với lãnh đạo xã và các trường học trên địa bàn, Bí thư Tỉnh ủy Trịnh Xuân Trường chia sẻ những khó khăn về cơ sở vật chất, đồng thời đánh giá cao tinh thần nỗ lực, tận tụy của đội ngũ giáo viên trong việc chăm lo giáo dục vùng cao. Ông nhấn mạnh, trong nhiệm kỳ này, tỉnh sẽ dành khoảng 5.000 tỷ đồng cho giáo dục, phấn đấu đến cuối nhiệm kỳ diện mạo trường lớp, điều kiện và thiết bị dạy học được hiện đại hóa và đồng bộ.