Không chỉ là tình thương, mà còn phải là trách nhiệm

Vẫn còn những rào cản

Theo số liệu thống kê, cả nước hiện có hơn 7 triệu NKT (tính từ 5 tuổi trở lên), chiếm 7,8% dân số. Thế nhưng, chỉ 50% số NKT trong độ tuổi lao động có việc làm và chủ yếu làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp hoặc công việc tạm thời, thiếu tính ổn định. Không có nguồn thu nhập để trang trải cuộc sống, nên phần lớn NKT có cuộc sống nghèo khổ, phải dựa vào gia đình, người thân, trợ cấp xã hội hoặc các tổ chức từ thiện.

Chị Nguyễn Phương Huyền ở phường Nguyễn Trãi, quận Hà Đông, TP Hà Nội kể: “Tôi có người em họ bị câm điếc bẩm sinh, mặc dù đã tốt nghiệp trung cấp kế toán, khá giỏi về chuyên môn, nhưng khi đến các công ty xin việc họ chẳng cần kiểm tra trình độ, mà khéo léo từ chối tiếp nhận".

Anh Lê Nam Anh ở huyện Phú Xuyên, TP Hà Nội tâm sự: “Tôi bị tai nạn lao động, liệt chi dưới, đi xin việc mấy nơi, nhưng người ta nhìn tôi ngồi xe lăn sợ không đủ sức khỏe nên không nhận. Mong muốn tìm việc làm để bớt gánh nặng cho vợ con không biết bao giờ tôi mới thực hiện được”.

Khèo tay, chân nhưng anh Lê Hồng Sơn (áo trắng) ở xã Phú Gia (Hương Khê, Hà Tĩnh) vẫn làm tốt nghề mộc và là chủ xưởng mộc với nhân công hầu hết là người khuyết tật.

Được biết, Luật NKT năm 2010 quy định rất cụ thể về chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp khi sử dụng từ 30% trở lên trong tổng số lao động là NKT (được miễn thuế thu nhập, vay vốn với lãi suất ưu đãi, hỗ trợ cải tạo điều kiện, môi trường làm việc, được ưu tiên cho thuê đất), nhưng chưa đủ sức lôi cuốn doanh nghiệp vì nó còn ít so với việc họ phải đầu tư vào cơ sở hạ tầng và đào tạo nghề cho NKT. Trong khi đó, phần lớn trình độ NKT rất thấp, người không nghe, không nói được, cũng không biết viết nên việc dạy nghề gặp nhiều khó khăn. Mặt khác, NKT không khỏe như người bình thường, nên doanh nghiệp ngại nhận hoặc không muốn nhận NKT vào làm.
Ông Nguyễn Văn Liễn, một doanh nghiệp gia công may mặc tại TP Hồ Chí Minh cho biết, nghề may rất phù hợp với nhiều NKT nhưng tỷ lệ quy định là 30% mới được hưởng ưu đãi là quá cao, khó đạt được. Trong khi đó, dưới 30% lại không nhận được bất kỳ ưu đãi nào cũng là bất cập dẫn đến việc khó khuyến khích được doanh nghiệp sử dụng lao động là NKT.

Thực tế cho thấy, lý do cơ bản nhất hiện nay là tại Điều 35, Luật NKT hiện hành quy định: “Nhà nước khuyến khích cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp nhận NKT vào làm việc”. Nghĩa là việc nhận NKT không phải là yêu cầu bắt buộc, không nhận cũng không phải chịu sự ràng buộc pháp lý nào.

Nên quy định rõ doanh nghiệp phải có trách nhiệm nhận NKT vào làm việc

Trao đổi với chúng tôi, ông Phan Lương Cừ, Chủ tịch Hội Bảo trợ Người tàn tật và Trẻ em mồ côi cho rằng: “Lao động của NKT liên quan đến việc đi lại, đến trang thiết bị, vấn đề đào tạo nghề. Ngoài ra còn có những rào cản về nhận thức từ chính NKT cũng như của cả cán bộ có liên quan... Trong khi cơ chế của chúng ta chưa bảo đảm, nhận thức còn nhiều hạn chế mà chỉ khuyến khích, trông chờ vào cái tâm thì không thể giải quyết được. Vì vậy, Nhà nước cần khôi phục lại điều luật bắt buộc doanh nghiệp tiếp nhận NKT vào làm việc theo tỷ lệ 1-2% (trước đây pháp luật từng quy định 1-3%). Trong trường hợp không nhận đủ thì doanh nghiệp phải đóng một khoản tương ứng vào quỹ giải quyết việc làm cho NKT. NKT rất thiệt thòi và đã nỗ lực để thích nghi, hòa nhập cộng đồng nên rất cần điểm tựa vững chắc để họ vượt qua các trở ngại của xã hội".

Còn ông Nguyễn Huy Việt, Chủ tịch Hội Người mù huyện Hoài Đức, Hà Nội kiến nghị: “Cần quy định cụ thể và chi tiết số NKT trong doanh nghiệp làm căn cứ tính chính sách ưu đãi, không nên quy định chung chung theo tỷ lệ là 30% như hiện nay. Ngoài ra, cần miễn thuế VAT cho sản phẩm của NKT vì sức khỏe, kỹ, mỹ thuật của NKT không bằng người bình thường mà sản phẩm của họ cũng phải chịu thuế VAT như người bình thường thì sẽ không cạnh tranh được".

Thay đổi quy định của pháp luật là điều cần thiết. Bên cạnh đó, điều quan trọng không kém là NKT cần được nhìn nhận không chỉ là đối tượng cần ưu tiên mà là đối tượng đầy tiềm năng và tuyển NKT không phải là làm từ thiện, mà vì năng lực của họ đáp ứng được yêu cầu công việc, bảo đảm được những quyền cơ bản của họ. Chỉ khi những quan niệm, rào cản được thực sự xóa bỏ thì cơ hội tiếp cận việc làm, hòa nhập cộng đồng với NKT mới không còn là chuyện quá xa vời.