Người hơn 20 năm băng rừng tìm hài cốt đồng đội

Để gặp được ông Phổ không hề đơn giản, thời điểm tôi tìm đến người làng đều chắc mẩm ông đã khăn gói vào tỉnh Phú Yên tìm đồng đội. May mắn thay, tôi vẫn gặp được ông Phổ trong căn nhà cấp 4 cuối xóm. Ông bảo, chuyến đi tìm phần mộ của các liệt sĩ đang được xúc tiến, nhưng để chuẩn bị kỹ hơn nên ông nán lại, thu thập thêm thông tin.

Nhìn khắp bốn bức tường, những huân huy chương, bằng khen luôn được ông Phổ treo trang trọng. Nhưng ông bảo, đó là những phần thưởng bản thân nhìn thấy. Còn những đồng đội đã ngã xuống thì sao? Nếu mình không làm được điều gì cho họ thì những huân, huy chương và phần thưởng ấy đều là vô nghĩa.

Và hơn hết, ông muốn những người đã hi sinh cho cuộc sống yên bình hiện tại họ sẽ được đoàn tụ với người thân, không phải quạnh quẽ trong chốn rừng thiêng, nước độc.

Nghe kể, vào tháng 7 năm 1968 trong khi chiến tranh đang giằng co ác liệt, vừa tròn 21 tuổi Nguyễn Đức Phổ đã mạnh dạn viết đơn tình nguyện lên đường đi đánh Mỹ bảo vệ Tổ quốc. Sau 5 tháng huấn luyện ở đoàn 1063, trung đoàn 12 thì đến cuối năm năm 1968 ông Phổ nhận được quyết định đi tăng cường cho tiểu đoàn D96 – Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Phú Yên.

Nằm sát ngay trong lòng địch nên đơn vị của ông Phổ cũng thường xuyên hứng phải những trận chống càn dày đặc. Trong những ngày tháng ác liệt ấy, không ít đồng chí, đồng đội của ông đã hi sinh. Họ nằm lại nơi chiến trường với khẩu súng nắm chắc trên tay. Những khi ấy, để xác đồng đội không bị giặc giày xéo, ông Phổ đành nuốt nước mắt vùi tạm họ vào hầm hố. Rồi ông lại tỉ mẩn ghi chép những vị trí xung quanh để đánh dấu. Ông tự nhủ, nếu sau này còn sống và có dịp trở lại ông sẽ đi tìm.

Cuối năm 1974, ông Phổ xuất ngũ về công tác tại một công ty máy kéo ở địa phương. Mang thương tật 36%, một chân bị “xén” bớt 4cm, cùng 2 viên đạn nằm sâu trong cánh tay trái khiến mỗi khi trái gió trở trời ông Phổ lại thấy toàn thân nhức nhối. Thương tật hành hạ, thế nhưng trong sâu thẳm nội tâm ông Phổ chẳng khi nào nguôi nỗi day dứt về đồng đội.

Tuy nhiên, phải đến năm 1993, khi con cái đã lớn, ông mới có dịp trở lại chiến trường, mới có dịp thỏa nguyện kiếm tìm những đồng bạn đã nằm lại nơi chiến trường. Để có “công tác phí” trong chuyến đi đầu tiên, ông Phổ đã phải bán đứt một lứa lợn và sáu lứa kén tằm.

Cùng với cuốn nhật ký ghi chép và đối chiếu lại những hồ sơ của Tiểu đoàn D96, ông Phổ cùng những đồng đội còn sống trong Phú Yên đã cắt rừng, băng suối đến các địa điểm khả nghi để tìm vị trí chôn cất đồng đội. Những nơi đơn vị đóng quân năm xưa như: Tổng Đạt, A4, Hòn Na, Gộp Mòng Mòng... đều được ông rà soát kỹ lưỡng.

Cuộc hành trình hơn 20 năm tìm kiếm phần mộ liệt sĩ của ông Phổ cũng gặp không ít khó khăn, vất vả. Ông bảo, khó khăn nhất là nơi chiến trường xưa giờ đã thay đổi hoàn toàn. Những con người tại vùng đó mà ông quen biết nay người còn, người mất khiến thông tin tìm kiếm cũng ít nhiều bị sai lạc.

Ngoài ra, không ít các liệt sĩ khi còn sống đã tự ý cải tên khiến việc xác minh danh tính từ địa phương và nơi họ nằm lại có nhiều điểm không đồng nhất. “Có trường hợp liệt sĩ ở quê tên là Nguyễn Văn Hùng nhưng khi đến chiến trường tự cải tên thành Nguyễn Phi Hùng… tên họ không trùng khớp khiến nảy sinh nhiều rắc rối khi người ta xác minh, hoàn thiện hồ sơ” – ông Phổ chia sẻ.

Đầy rẫy những khó khăn là vậy nhưng không vì thế mà ông Phổ bỏ cuộc. Mỗi năm, người ta đều thấy ông Phổ đi vài chuyến vào các nghĩa trang, các chiến trường mà các đồng đội đã ngã xuống.

Hơn 200 nghĩa trang từ Bắc vào Nam ông đều đã đặt chân đến. Ở những nghĩa trang các chiến trường đã đi qua, ông đều cẩn thận ghi chép đầy đủ thông tin liên quan đến liệt sĩ. Sau khi đã có thông tin đầy đủ từ gia đình liệt sĩ cung cấp và đối chiếu với các tài liệu có trong tay, ông lại mày mò tìm cách đến tận nơi khâm liệm và đưa các phần mộ đồng đội về quê nhà.

Ông Phổ nhớ mãi kỉ niệm về bé Hận con liệt sĩ Kiều Văn Tẩy quê ở huyện Quốc Oai, Hà Tây cũ. Ở trường hợp này, vì không chứng minh được là con liệt sĩ nên Hận không được hưởng bất kỳ chế độ nào. May mắn thay, ông Phổ là người trực tiếp chôn cất liệt sĩ Tẩy nên đã giúp Hận chứng minh được những vướng mắc trong các hồ sơ, lý lịch. Ngày làm xong các thủ tục, Hận và gia đình cứ ôm lấy ông Phổ mà khóc nức nở.

Theo nhẩm tính, đến nay ông Phổ đã tìm được hơn 200 bộ hài cốt liệt sĩ. Ông bảo, hiện Ban Chỉ huy quân sự tỉnh Phú Yên cũng đã hỗ trợ tối đa cho ông về kinh tế và phương tiện để ông đi tìm đồng đội. Có thêm động lực và sự ủng hộ tinh thần ông bảo, sẽ tiếp tục hành trình kiếm tìm liệt sĩ đến khi nào đôi chân tập tễnh không thể lê bước.