Công tác cán bộ không chỉ là việc tuyển chọn, bổ nhiệm người làm việc. Nó là nền tảng tổ chức của Đảng trên mặt trận xây dựng bộ máy nhà nước. Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh: xây dựng đội ngũ cán bộ “là then chốt của then chốt trong công tác xây dựng Đảng”.

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc về công tác tổ chức, cán bộ – tháng 7/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh  “Nếu buông lỏng quản lý cán bộ, để lọt những người không đủ phẩm chất, năng lực, uy tín vào bộ máy thì không chỉ làm hỏng việc, mà còn làm suy yếu niềm tin của nhân dân đối với Đảng.”

Công tác không thể khoan nhượng với tư tưởng “chạy chức, chạy quyền”, với lợi ích nhóm, với sự buông lỏng quản lý; bởi nếu để lọt cán bộ không đủ phẩm chất, năng lực, và uy tín, thì không chỉ làm hỏng việc đơn vị mà còn làm suy yếu niềm tin của nhân dân đối với Đảng.

Thế nhưng trong thực tế, nhiều vụ việc lớn đã cho thấy công tác cán bộ còn lỏng lẻo — không chỉ về chuyên môn mà cả về tư tưởng, trách nhiệm, và kiểm soát quyền lực. Thực tiễn đã cho thấy rất nhiều vụ việc đã để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng:

Tại Thành phố Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang), ba cán bộ (bao gồm phó chủ tịch xã và cán bộ địa chính) đã bị xét xử vì sai phạm trong việc xét duyệt, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho thửa đất không đủ điều kiện, dẫn đến thiệt hại hơn 33 tỷ đồng cho Nhà nước. Đây là điển hình cho việc thiếu trách nhiệm trong quản lý cán bộ, quyền hạn vượt kiểm soát, và hậu quả nghiêm trọng.

Vụ án tại Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam – khi nguyên Chủ tịch, Tổng Giám đốc và nhiều cán bộ bị khởi tố vì “vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”. Mặc dù đây không trực tiếp là việc bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo chuyên ngành, nhưng cho thấy hệ quả khi đội ngũ lãnh đạo, quản lý – vốn thuộc công tác cán bộ – không thực hiện đúng chức trách.

Những ví dụ này cho thấy rõ: nếu công tác cán bộ không được làm tốt — từ chọn người, đào tạo, giám sát đến bổ nhiệm và xử lý — thì hệ thống luôn tiềm ẩn rủi ro vệ tư tưởng, tổ chức và tài sản công.

Trong bối cảnh cả hệ thống chính trị đang nỗ lực thực hiện tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cơ quan nhà nước, thì tại Nhà Xuất bản và Tạp chí Khoa học xã hội (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) – một đơn vị được xem là “đầu não tri thức” của giới nghiên cứu, lại đang tồn tại một hiện tượng khó tin: Phòng Kế hoạch sản xuất và Phát hành chỉ có 02 viên chức, nhưng vẫn có đủ Trưởng phòng và Phó phòng.

Một sự sắp xếp tưởng như chuyện nhỏ trong nội bộ, nhưng thực chất phơi bày sự bất cập trong công tác tổ chức cán bộ, dấu hiệu vi phạm nguyên tắc của Đảng và quy định của Nhà nước về tinh gọn bộ máy, sử dụng biên chế và bổ nhiệm lãnh đạo.

Đây không phải chỉ chuyện nội bộ, mà là một biểu hiện đáng lưu tâm về công tác cán bộ: từ tổ chức bộ máy, bổ nhiệm chức danh, đến trách nhiệm người đứng đầu. Khi sự bất hợp lý về cơ cấu xuất hiện, rất có thể khởi đầu cho những hệ lụy: cơ chế lách luật, lợi ích nhóm, thiếu trách nhiệm và mất dân chủ trong quản lý.

Trong khi nhiều cơ quan, địa phương đang thực hiện quyết liệt chủ trương tinh gọn bộ máy, nâng cao kỷ luật công vụ theo tinh thần chỉ đạo của Đảng, thì tại Nhà Xuất bản và Tạp chí Khoa học xã hội – đơn vị trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam – lại đang tồn tại một nghịch lý khó hiểu: Phòng Kế hoạch sản xuất và Phát hành chỉ có hai viên chức, nhưng lại có đủ Trưởng phòng và Phó phòng.

Theo tìm hiểu của phản ánh của bạn đọc, tháng 4/2025, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã hợp nhất hai đơn vị là Nhà Xuất bản KHXH và Tạp chí KHXH Việt Nam thành một, nhằm thực hiện tinh giản đầu mối theo chỉ đạo của Chính phủ. Tuy nhiên, trong đề án hợp nhất do ông Phạm Minh Phúc – Quyền Giám đốc Nhà Xuất bản KHXH chủ trì, hai phòng có quy mô nhỏ (Phòng Kế hoạch sản xuất và Phòng Phát hành) lại được sáp nhập thành một phòng chỉ còn hai viên chức, song vẫn giữ nguyên hai vị trí lãnh đạo: một Trưởng phòng, một Phó phòng.

Đề án này vẫn được thông qua và phê duyệt bởi Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam – điều đặt ra nghi vấn về trách nhiệm thẩm định và phê duyệt của Ban Tổ chức – Cán bộ Viện. Theo Nghị định 120/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về tổ chức đơn vị sự nghiệp công lập: “Phòng có từ 07 đến 09 viên chức mới được bố trí 01 Trưởng phòng và 01 Phó phòng; có 10 người trở lên được bố trí 01 Trưởng phòng và không quá 02 Phó phòng.”

Như vậy, việc sắp xếp nhân sự tại Nhà Xuất bản và Tạp chí KHXH vi phạm nguyên tắc tổ chức, gây lãng phí biên chế và ngân sách, đồng thời phớt lờ tinh thần tinh giản, siết kỷ cương của Đảng và Nhà nước.

Không chỉ dừng lại ở đó, nguồn tin nội bộ cho biết, ông Phạm Minh Phúc từng là cán bộ Ban Tổ chức – Cán bộ Viện Hàn lâm, hiểu rõ các quy định nhưng vẫn để tồn tại cơ cấu bất hợp lý trong thời gian dài. Việc chính người từng làm tổ chức cán bộ lại vi phạm nguyên tắc tổ chức cán bộ là điều khiến dư luận đặc biệt quan tâm.

Bên cạnh đó, Ban Tổ chức – Cán bộ Viện, cơ quan có trách nhiệm thẩm định và giám sát, cũng cần phải làm rõ vì sao một đề án có dấu hiệu sai quy định vẫn được phê duyệt và duy trì.

Các vấn đề về cán bộ tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đang được dư luận quan tâm

Đáng chú ý hơn, ông Trần Hồng Quang, người đang giữ chức Trưởng phòng, từng bị báo chí phản ánh về nghi vấn thất thoát ngân sách trong quá trình tư vấn giá in ấn. Những dấu hiệu này càng cho thấy, việc buông lỏng công tác cán bộ có thể dẫn đến rủi ro đạo đức và tài chính nếu không được kiểm tra kịp thời.

Về phương diện pháp lý, công tác tổ chức, quản lý và bổ nhiệm cán bộ trong các đơn vị sự nghiệp công lập được quy định rất rõ trong hệ thống văn bản của Đảng và Nhà nước. Theo Luật Cán bộ, Công chức (sửa đổi năm 2025), người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị phải chịu trách nhiệm toàn diện trước pháp luật và cấp có thẩm quyền về việc bố trí, sử dụng, quản lý cán bộ, công chức, viên chức trực thuộc. Nghị định số 120/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định cụ thể cơ cấu tổ chức và số lượng lãnh đạo cấp phòng trong đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó nêu rõ: chỉ khi có từ 07 đến 09 viên chức mới được bố trí 01 Trưởng phòng và 01 Phó phòng, có từ 10 người trở lên mới được bố trí tối đa 02 Phó phòng. Bên cạnh đó, Thông tư số 03/2023/TT-BNV và Nghị định số 171/2025/NĐ-CP về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức quy định rõ tiêu chuẩn về trình độ, kỹ năng, chứng chỉ lãnh đạo, quản lý bắt buộc trước khi được bổ nhiệm vào chức danh lãnh đạo. Song song với đó, Quy định số 365-QĐ/TW ngày 30/8/2025 của Bộ Chính trị xác lập tiêu chuẩn, điều kiện và thẩm quyền quản lý cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhấn mạnh nguyên tắc “đúng người, đúng việc, đúng quy trình”, đề cao trách nhiệm người đứng đầu và cơ quan tham mưu trong từng khâu của công tác cán bộ. Như vậy, việc để xảy ra cơ cấu “phòng hai người nhưng có hai lãnh đạo” tại Nhà Xuất bản và Tạp chí Khoa học xã hội không chỉ biểu hiện sự thiếu chuẩn mực trong tổ chức nội bộ, mà còn có dấu hiệu vi phạm đồng thời cả quy định pháp luật của Nhà nước và nguyên tắc của Đảng về công tác cán bộ, đòi hỏi phải được xem xét, kiểm tra và xử lý nghiêm minh theo đúng thẩm quyền.

Trước những biểu hiện của thực tiễn nêu trên, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam cần khẩn trương tiến hành kiểm tra toàn bộ cơ cấu tổ chức, đề án hợp nhất, hồ sơ bổ nhiệm lãnh đạo tại Nhà Xuất bản và Tạp chí KHXH, đồng thời làm rõ trách nhiệm của Ban Tổ chức – Cán bộ Viện trong việc tham mưu, thẩm định và phê duyệt. Nếu phát hiện sai phạm, cần công khai kết quả xử lý, bảo đảm tính nghiêm minh của kỷ luật Đảng và pháp luật Nhà nước, tránh tiền lệ xấu trong hệ thống tổ chức khoa học.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Công tác cán bộ không chỉ là việc bố trí nhân sự, mà là thước đo sự trong sạch, vững mạnh của Đảng; là nơi thử thách lòng trung thành, trách nhiệm và đạo đức của mỗi đảng viên.”

Một phòng có hai người mà vẫn đủ trưởng và phó – tưởng chừng nhỏ, nhưng lại là biểu hiện cụ thể của sự lỏng lẻo trong kỷ luật tổ chức và tinh thần trách nhiệm. Nếu không được xử lý nghiêm, những “vết sạn” ấy sẽ tiếp tục lan rộng, làm suy giảm hiệu lực quản lý Nhà nước và niềm tin của cán bộ, đảng viên, nhân dân vào công tác cán bộ – vốn được Đảng coi là then chốt của then chốt trong mọi công việc.